Các chỉ số sinh tồn quan trọng
Dấu hiệu sinh tồn (chỉ số sinh tồn) là các dấu hiệu nhận biết trạng thái sống của cơ thể con người. Trong y học, đặc biệt là chuyên ngành hồi sức cấp cứu - chống độc hoặc các đơn vị chăm sóc đặc biệt, có 5 dấu hiệu sinh tồn chủ yếu là: Mạch, nhiệt độ, huyết áp, nhịp thở, SpO2 luôn được theo dõi liên tục qua các máy theo dõi người bệnh (monitor). SpO2 là dấu hiệu oxy hoá máu ngoại vi - một chỉ số sinh tồn quan trọng. Có rất nhiều loại máy khi kết nối với bệnh nhân sẽ tự động theo dõi chỉ số sinh tồn: loại 1 thông số (theo dõi SpO2), 2 thông số (SpO2 và mạch), 5 thông số (mạch, nhiệt độ, huyết áp, nhịp thở, SpO2), hoặc 7 thông số (có thêm 2 thông số: nồng độ CO2 khí thở ra và huyết áp động mạch xâm lấn).
 |
| Chỉ số SpO2 trên monitoring. |
Dấu hiệu sinh tồn thường ổn định hoặc dao động trong giới hạn cho phép để duy trì sự sống của con người. Các bác sĩ làm việc ở các khoa Cấp cứu, Hồi sức tích cực hoặc các Đơn vị chăm sóc đặc biệt chỉ cần quan sát các chỉ số sinh tồn trên máy theo dõi là cơ bản có thể nhận định được toàn trạng bệnh nhân tốt lên, xấu đi, hoặc thậm chí là sắp nguy kịch. Nhiều trường hợp, chỉ cần nhìn kết quả trên màn hình theo dõi, thầy thuốc đã phải tập trung sẵn nhân lực, thiết bị, thuốc men để chuẩn bị cấp cứu ngừng thở, ngừng tim, sốc điện...
Mỗi giường bệnh ở các khoa Cấp cứu, Hồi sức tích cực, Đơn vị chăm sóc đặc biệt đều có 1 màn hình hiện thị các chỉ số sinh tồn của bệnh nhân để ở vị trí dễ quan sát nhất, cài đặt các giới hạn báo động để thầy thuốc có thể phát hiện và xử trí kịp thời. Các chỉ số sinh tồn trên máy theo dõi của bệnh nhân còn được kết nối với màn hình trung tâm để nhiều người cùng quan sát, hội chẩn, đặc biệt là các bệnh nhân nặng đang điều trị ở khu vực cách ly.
SpO2 đặc biệt quan trọng với bệnh nhân Covid-19
SpO2 là chỉ số sống cơ bản đầu tiên trong theo dõi bệnh nhân nặng, nguy kịch, đặc biệt là các bệnh nhân suy hô hấp phải thở máy. Trong theo dõi các bệnh nhân mắc bệnh lý hô hấp, đặc biệt là Covid-19, chỉ số SpO2 rất quan trọng cho tiên lượng mức độ nặng để xử trí hoặc chuyển người bệnh kịp thời đến các đơn vị hồi sức. SpO2 được tính bằng đơn vị (%), là tỷ lệ hemoglobin có chứa oxy so với tổng lượng hemoglobin trong máu. Khi chúng ta hít vào, không khí giàu oxy sẽ đi vào phổi, hemoglobin (thành phần quan trọng nhất của máu) sẽ vận chuyển oxy từ phổi đến mọi nơi trong cơ thể để đảm bảo duy trì sự sống.
 |
| SpO2 kẹp ở tay người bệnh. |
Khi thở ra, không khí nghèo oxy sẽ đi từ phổi ra môi trường bên ngoài, kéo theo khí CO2. Quá trình vận chuyển này được thực hiện khi hemoglobin (Hb) kết hợp với oxy tạo thành HbO2. Nếu tất cả các phân tử hemoglobin trong máu đều gắn với oxy thì độ bão hòa oxy máu là 100%. Một người khỏe mạnh bình thường, độ bão hòa oxy máu dao động trong khoảng 95 - 100%. Theo dõi chỉ số SpO2 thường xuyên để kịp thời xử trí nếu xảy ra tình trạng nguy hiểm cho người bệnh. SpO2 dưới 90% được coi là dấu hiệu nguy hiểm.
Các máy theo dõi ở khác khoa Cấp cứu, Hồi sức tích cực, các Đơn vị chăm sóc đặc biệt có thể theo dõi được nhiều chỉ số sinh tồn (5 hoặc 7 thông số). Tuy nhiên, các máy theo dõi này rất đắt tiền, khó vận chuyển, đòi hỏi nguồn điện ổn định nên không phù hợp cho các tuyến y tế cơ sở, các bệnh viện dã chiến, trên đường vận chuyển bệnh nhân hoặc sàng lọc bệnh nhân nặng trong cộng đồng. Lúc này, máy theo dõi SpO2 cầm tay (mini) sẽ phát huy tác dụng.
Máy theo dõi SpO2 cầm tay rất tiện dụng, nhỏ gọn, có thể chạy bằng pin, cơ động nhanh nên vô cùng quan trọng đối với y tế cơ sở, các bệnh viện dã chiến, khi vận chuyển bệnh nhân, sàng lọc bệnh nhân ban đầu hoặc theo dõi sức khỏe bệnh nhân tại nhà. Kỹ thuật kết nối với bệnh nhân rất đơn giản - không xâm lấn, chỉ cần kẹp vào đầu ngón tay hoặc ngón chân là có thể đọc được kết quả. Đầu dò SpO2 kẹp ở đầu ngón tay với bộ phận cảm biến ở mặt dưới đồng hồ để tính toán chỉ số SpO2 (%). Sự biến thiên của sóng xuyên qua ngón tay sẽ cho ra giá trị SpO2.
Trong cuộc chiến chống lại đại dịch Covid-19, nếu các thầy thuốc tuyến đầu được trang bị máy theo dõi SpO2 cầm tay thì rất hữu ích cho việc theo dõi và tiên lượng bệnh nhân. Các bệnh nhân có chỉ số SpO2 dưới 90% cần được chuyển đến các trung tâm hồi sức tích cực để theo dõi và điều trị kịp thời.
BS Hoàng Công Tình (Trưởng khoa Hồi sức tích cực - Chống độc, Bệnh viện Đa khoa tỉnh Hoà Bình)
