Để làm thuốc dế sau khi rửa sạch được ngắt bỏ chân, cánh, ngắt đầu, rút ruột, rồi đem sấy cho khô. Cần nâng nhiệt độ sấy lên 50-60oC ngay từ đầu để dế không bị thiu ôi, sau đó nâng từ từ nhiệt độ lên cao hơn cho đến khi dế khô giòn, bên ngoài có mầu vàng, mùi thơm, vị béo ngậy, là được. Sau khi sấy, lấy dế ra để nguội rồi bảo quản trong các lọ thủy tinh hoặc lọ nhựa khô. Khi dùng có thể đem tán thành bột mịn.
Trong Đông y dế mèn có vị cay, mặn tính ôn, ngày dùng 3-5g dưới hình thức thuốc sắc hay sao vàng tán nhỏ.
Tiểu tiện bí, nước tiểu ít: Dùng dế và bột cam thảo, đồng lượng, mỗi lần uống 2 – 6g, ngày 2 – 3 lần, trước khi ăn. Nếu không có bột dế chế sẵn, có thể lấy khoảng 20 – 30 con dế, rửa sạch, bỏ chân, cánh, ngắt đầu, rút ruột, sao nhỏ lửa tới khi khô giòn, vàng đều, nghiền mịn. Mặt khác dùng bột cam thảo, đồng lượng, trộn đều uống với nước ấm. Ngày 2 lần.
Người già tiểu tiện khó khăn: Dế mèn 4 con, dế dũi 4 con. Nếu không có đủ hai loại dế thì dùng 8 con, một loại cũng được. Đem ngắt bỏ chân cánh, bỏ đầu, rút ruột, cùng với 3g cam thảo, sắc với 300ml nước, còn khoảng 150 ml, chia 3 lần uống trong ngày.
Chữa nấc ở người cao tuổi: Dế mèn 7 con, sữa bò 10ml. Dế mèn sấy khô, tán bột, dùng sữa bò luyện viên bằng hạt ngô; cho bệnh nhân ngày uống 3 lần, mỗi lần 5 viên.
Trị chứng “lậu ké đau buốt” (chứng có sỏi trong đường niệu): Dế dũi 7 con, muối ăn 40g. Cho muối vào miếng ngói sạch rồi đặt các con dế đã sơ chế như trên vào chính giữa khối muối, đặt trên bếp lò, sấy khô. Lấy dế ra, bỏ hết muối, nghiền thành bột mịn, uống với rượu hoặc nước ấm, mỗi lần 4g, vào lúc đói. Uống vài tuần liền.
Trị chứng viêm bàng quang: Dế 4 con (đã sơ chế như trên), lá sen tươi 2 lá. Uống dưới dạng nước sắc. Ngày một thang, uống liền 1 tuần.
Chữa đau nhức mình mẩy dế (bỏ chân, càng, đầu râu), sa nhân (bỏ vỏ ngoài), lượng hai vị bằng nhau, phơi khô, sao vàng tán nhỏ, rây bột mịn. Ngày uống hai lần, mỗi lần 2 – 3g với rượu.
BS Nguyễn Thị Tuyết Lan (Viện nghiên cứu và ứng dụng thuốc dân tộc)
