Bộ Y tế họp khẩn ứng phó bệnh đậu mùa khỉ

Tại cuộc họp, đại diện Cục Y tế dự phòng, Bộ Y tế cho biết, đến 23/7/2022, Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) thông báo đã ghi nhận hơn 16.000 ca mắc tại 75 nước và vùng lãnh thổ (gồm cả các quốc gia đang lưu hành dịch), trong đó có 5 trường hợp tử vong. 

Trước đó, từ năm 1970, bệnh đậu mùa khỉ là bệnh lưu hành tại khu vực châu Phi (11 quốc gia) và hầu như không ghi nhận các ca bệnh tại khu vực khác. Đến tháng 5/2022, WHO thông báo ghi nhận ca mắc tại một số khu vực châu Âu (chùm ca bệnh đầu tiên ghi nhận tại Anh). Đây là lần đầu tiên ghi nhận các ổ dịch đậu mùa khỉ tại các nước ngoài khu vực châu Phi. Từ đó, đã ghi nhận sự gia tăng liên tục cả về số ca nhiễm và số quốc gia, vùng, lãnh thổ ghi nhận ca bệnh. 

Trong đợt dịch bệnh này, chủ yếu các ca bệnh được báo cáo là nam giới, đồng giới nam, lưỡng giới (99% xảy ra tại Anh, Tây Ban Nha, Mỹ, Canada) và những người có quan hệ đồng giới nam sống ở khu vực thành thị. Họ là những người tham gia trong nhóm mạng xã hội, tình dục ở khu vực châu Âu, Bắc Mỹ. Ngoài ra, cũng ghi nhận sự gia tăng số lượng ca bệnh tại các quốc gia khu vực Tây, Trung Phi.

Cơ chế lây bệnh đậu mùa khỉ

Bệnh đậu mùa khỉ là bệnh lây truyền từ động vật sang người. Việc lây truyền từ người sang người khi tiếp xúc trực tiếp gần, lây qua vết thương hở, dịch cơ thể, giọt bắn lớn của đường hô hấp và qua tiếp xúc với các vật dụng, đồ dùng bị nhiễm mầm bệnh. 

Sự lây truyền có thể xảy ra qua nhau thai từ mẹ sang thai nhi hoặc khi tiếp xúc gần trong và sau khi sinh. Tuy nhiên, bệnh không được xác định là bệnh lây truyền qua đường tình dục. 

Thời gian ủ bệnh thường từ 6-13 ngày, nhưng có thể dao động từ 5-21 ngày.

Biểu hiện triệu chứng của bệnh có thể khác nhau tùy thuộc vào từng giai đoạn bệnh, nhưng tương tự như bệnh đậu mùa, các triệu chứng thường thấy là sốt, đau đầu, đau cơ, đau lưng, sưng hạch bạch huyết, ớn lạnh, mệt mỏi, phát ban có thể nhìn giống như mụn nước xuất hiện trên mặt, bên trong miệng hoặc ở các bộ phận khác của cơ thể như bàn tay, bàn chân, ngực, bộ phận sinh dục hoặc hậu môn.

Theo  WHO, tỉ lệ tử vong khi mắc bệnh đậu mùa khỉ theo thống kê trước đây dao động từ 0-11% nói chung, tỉ lệ này cao hơn ở trẻ nhỏ. 

Kết quả một số nghiên cứu trước đây tại châu Phi cho thấy, vaccine phòng bệnh đậu mùa có hiệu quả khoảng 85% trong việc ngăn ngừa bệnh đậu mùa khỉ. Hiện, một số ít quốc gia đã phê duyệt sử dụng vaccine phòng bệnh đậu mùa/đậu mùa khỉ thế hệ mới (thế hệ 2, 3) để sử dụng phòng, chống bệnh đậu mùa khỉ.

Các dữ liệu nghiên cứu về hiệu quả của vaccine phòng đậu mùa/đậu mùa khỉ thế hệ mới vẫn đang tiếp tục được nghiên cứu.

Hiện, bệnh đậu mùa khỉ chưa có thuốc điều trị đặc hiệu, song theo Trung tâm Phòng ngừa và Kiểm soát bệnh tật Mỹ, bệnh đậu mùa khỉ giống với bệnh đậu mùa, do đó có thể sử dụng thuốc kháng virus bệnh đậu mùa để điều trị bệnh đậu mùa khỉ.

Khuyến cáo của WHO

Ngày 23/7, WHO đã tổ chức cuộc họp với Ủy ban Khẩn cấp (Emergency Committee) theo Điều lệ y tế quốc tế (IHR). Theo đó, WHO đã đưa ra các khuyến nghị tạm thời cho 4 nhóm quốc gia thành viên dựa trên tình hình dịch tễ học, phương thức lây truyền và năng lực đáp ứng của từng quốc gia.

Nhóm 1: Các quốc gia chưa ghi nhận ca bệnh đậu mùa khỉ hoặc không ghi nhận ca bệnh trong vòng 21 ngày.

Nhóm 2: Các quốc gia ghi nhận ca bệnh đậu mùa khỉ là người nhập cảnh và bắt đầu có sự lây truyền từ người sang người.

Nhóm 3: Các quốc gia có sự lây truyền bệnh đậu mùa ở khỉ giữa động vật và người.

Nhóm 4: Các quốc gia có năng lực về vaccine và điều trị.

Với Việt Nam, WHO khuyến cáo cần kích hoạt hoặc thiết lập cơ chế phối hợp đa ngành giữa Bộ Y tế và các ban ngành khác để tăng cường sẵn sàng ứng phó với bệnh đậu mùa khỉ và ngăn chặn sự lây truyền bệnh từ người sang người. Lập kế hoạch thực hiện các biện pháp can thiệp để tránh kỳ thị và phân biệt đối xử với các cá nhân hoặc nhóm người cảm nhiễm với bệnh đậu mùa khỉ. Mục tiêu là ngăn ngừa sự lây truyền âm thầm của virus đậu mùa khỉ trong cộng đồng. 

Trọng tâm của những can thiệp này là khuyến khích người dân tự khai báo và đến cơ sở y tế khi có dấu hiệu bệnh. Tạo điều kiện cho việc tiếp cận kịp thời với dịch vụ khám chữa bệnh ban đầu. Thiết lập và tăng cường giám sát dịch tễ học bệnh đậu mùa khỉ, bao gồm khả năng tiếp cận các xét nghiệm chẩn đoán chính xác, đáng tin cậy và giá cả hợp lý, đưa bệnh đậu mùa khỉ như một phần của hệ thống giám sát quốc gia hiện tại...

Việt Nam chưa ghi nhận ca bệnh đậu mùa khỉ

Việt Nam đang nằm trong nhóm 1-chưa ghi nhận trường hợp bệnh.  WHO xếp Việt Nam vào nhóm quốc gia có quy cơ thấp về bùng phát dịch. Tuy nhiên, với tốc độ lây lan nhanh của dịch, nguy cơ ca bệnh xâm nhập vào Việt Nam là rất lớn.

Để chủ động phòng chống dịch bệnh đậu mùa khỉ ở nước ta, Bộ Y tế khuyến cáo người dân chủ động thực hiện các biện pháp phòng bệnh sau:

- WHO ban bố tình trạng y tế khẩn cấp toàn cầu vì bệnh đậu mùa khỉ.

- Cảnh báo mới của WHO về bệnh đậu mùa khỉ.

- WHO: Đậu mùa khỉ chưa phải là tình trạng khẩn cấp y tế toàn cầu.

- Việt Nam chủ động trước bệnh đậu mùa khỉ.

- Những thông tin quan trọng về bệnh đậu mùa khỉ.

1. Che miệng và mũi khi ho hoặc hắt hơi, tốt nhất che bằng khăn vải hoặc khăn tay hoặc khăn giấy dùng một lần hoặc ống tay áo để làm giảm phát tán các dịch tiết đường hô hấp; rửa tay bằng xà phòng và nước sạch hoặc dung dịch sát khuẩn ngay sau khi ho, hắt hơi. Không khạc nhổ bừa bãi nơi công cộng.

2. Thường xuyên rửa tay bằng xà phòng hoặc dung dịch sát khuẩn tay nhanh.

3. Người có triệu chứng phát ban cấp tính không rõ nguyên nhân kèm theo một hoặc nhiều triệu chứng như đau đầu, sốt, nổi hạch, đau cơ, đau lưng, suy nhược, cần chủ động liên hệ với cơ sở y tế để được theo dõi, tư vấn kịp thời. Đồng thời, cần chủ động tự cách ly, tránh quan hệ tình dục.

4. Tránh tiếp xúc gần gũi với người mắc bệnh đậu mùa khỉ, tránh tiếp xúc trực tiếp với những vết thương, dịch cơ thể, giọt bắn và các vật dụng, đồ dùng bị nhiễm mầm bệnh.

5. Người đến các quốc gia có lưu hành dịch bệnh đậu mùa khỉ, cần tránh tránh tiếp xúc với động vật có vú bị bệnh như: động vật gặm nhấm, thú có túi, động vật linh trưởng (chết và sống) có thể chứa virus đậu mùa khỉ.

6. Đảm bảo an toàn thực phẩm, chỉ sử dụng các thực phẩm đã được nấu chín. Không nên ăn, tiếp xúc với động vật hoang dã hoặc sản phẩm của động vật hoang dã, động vật bị nhiễm bệnh.