Biện pháp trị ung thư đạt giải Nobel ứng dụng ở Việt Nam ra sao?

Liệu pháp miễn dịch trong điều trị ung thư của hai nhà khoa học James P.Allison (Mỹ) và Tasuku Honjo (Nhật Bản) đã giành Giải Nobel Y học và Sinh lý học 2018, công bố hôm 1/10 đang được đông đảo bệnh nhân quan tâm.

Việt Nam sử dụng liệu pháp miễn dịch điều trị ung thư từ khi nào?

TS.BS Đào Văn Tú, Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu thử nghiệm lâm sàng, Phó Trưởng khoa Điều trị theo yêu cầu, Bệnh viện K (Hà Nội), cho biết ở Việt Nam, từ cuối năm 2017, Bộ Y tế mới chính thức cho lưu hành thuốc điều trị theo liệu pháp miễn dịch. Hiện, liệu pháp này được áp dụng tại các bệnh viện như Bệnh viện Ung bướu TP.HCM, Bệnh viện K Hà Nội, Bệnh viện Chợ Rẫy, Bệnh viện Bình Dân TP.HCM...

Tại Bệnh viện K, TS Tú cho hay từ năm 2016, một số bệnh nhân từ nước ngoài trở về Việt Nam đã sử dụng thuốc miễn dịch. Tuy nhiên, bắt đầu từ cuối năm 2017, được sự cho phép của Bộ Y tế, cơ sở này mới chính thức áp dụng phương pháp điều trị ung thư này. Đến nay, Bệnh viện K đã điều trị cho hàng chục bệnh nhân với phương pháp miễn dịch.

Tế bào miễn dịch (T cell) nhận “hối lộ” qua cặp tín hiệu PD-1 và PD-L1, im re “công nhận” tế bào ung thư là “người nhà” . Thuốc kháng PD-1 hoặc PD-L1 làm hệ miễn dịch nhận ra kẻ địch và vùng lên chiến đấu.

Bệnh nhân nào có thể điều trị bằng phương pháp này?

Theo TS.BS Đào Văn Tú, thuốc miễn dịch được chỉ định cho bệnh nhân ung thư phổi, hắc tố melanoma tiến triển, đầu mặt cổ, và ngày càng được nghiên cứu mở rộng ra nhiều bệnh ung thư khác như gan, thận, dạ dày, đại tràng,…

Ở Bệnh viện K, thuốc được xem có hiệu quả ưu việt đối với bệnh nhân ung thư phổi và đang được mở rộng nghiên cứu với các loại bệnh khác.

Giáo sư Nguyễn Chấn Hùng, Chủ tịch Hội Ung thư Việt Nam lưu ý liệu pháp miễn dịch là tiến bộ mang tính đột phá trong điều trị một số loại ung thư. Bệnh nhân nếu đáp ứng tốt với liệu pháp này thường khỏi lâu dài. Liệu pháp có tác dụng như vắc xin với cơ thể. 

Tuy nhiên, không phải bệnh nhân ung thư nào cũng có thể điều trị được bằng phương pháp này. "Bệnh nhân phải trải qua một số xét nghiệm để xác định có chốt kiểm soát miễn dịch hay không thì mới sử dụng được liệu pháp miễn dịch", giáo sư Hùng nói.

Ngoài ra, hiện nay kết quả điều trị lâm sàng cho thấy không phải bệnh nhân nào có chốt kiểm miễn dịch khi dùng thuốc ức chế miễn dịch cũng đều hiệu quả. Thực tế hiện mới khoảng 20% bệnh nhân dùng thuốc ức chế miễn dịch có kết quả tốt. 

Hơn 60 triệu đồng một chai thuốc miễn dịch

Theo TS Tú, chi phí điều trị thuốc miễn dịch hiện nay rất cao, thuộc dạng đắt tiền, thậm chí với chi phí 100.000 đô/năm. Ở Việt Nam, thuốc thuộc diện nghiên cứu thì không mất tiền, bên cạnh đó các hãng thường có chương trình tài trợ, giảm giá cho các nước nghèo.

Do đó, chi phí hiện tại ở nước ta cho một lọ thuốc dao động trên 60 triệu. Mỗi bệnh nhân phải sử dụng 1-2 lọ trong một lần với liệu trình 3 tuần/lần.

Chi phí điều trị bằng thuốc miễn dịch hiện nay chưa được bảo hiểm y tế chi trả nên người bệnh phải thanh toán 100%.

Phương pháp ưu việt trong điều trị ung thư?

“Liệu pháp miễn dịch được các nghiên cứu chứng minh tốt hơn so với hóa trị liệu đối với những bệnh nhân phù hợp. Trên thế giới, việc kết hợp hóa trị liệu với thuốc miễn dịch mang lại hiệu quả rất cao”, TS Tú cho hay.

Tuy nhiên, các bác sĩ nhận định liệu pháp miễn dịch ra đời không có nghĩa những phương pháp trước đây như phẫu trị, hóa trị, xạ trị, nội tiết, nhắm trúng đích... không còn hiệu quả. Tùy bệnh trạng mỗi bệnh nhân, mỗi giai đoạn bệnh, bác sĩ sẽ có những chỉ định phù hợp, phối hợp đa mô thức một cách nhuần nhuyễn để mang lại hiệu quả điều trị tốt nhất.

Thạc sĩ, bác sĩ Thân Văn Thịnh, khoa Khám bệnh, Bệnh viện Ung bướu Hà Nội, cho hay liệu pháp miễn dịch đạt giải Nobel mới chỉ nằm trong diện nghiên cứu, chưa được áp dụng rộng rãi trong thực tế.

“Để ứng dụng còn tùy vào từng đối tượng, thực tế biện pháp này không phải áp dụng cho tất cả các đối tượng.  Về cơ bản, liệu pháp miễn dịch chỉ là một phần nào, không phải hướng để điều trị ung thư, không xác định nó là cách để điều trị triệt để ung thư”, thạc sĩ Thịnh lưu ý.

Theo chuyên gia này, miễn dịch hiện chỉ là một trong 5 phương pháp điều trị ung thư hiện nay gồm phẫu thuật, xạ trị, hóa chất, miễn dịch và nội tiết. Biện pháp này có hiệu quả hỗ trợ các biện pháp khác song khá tốn kém, hiệu quả đôi khi còn hạn chế so với những biện pháp còn lại.

Bản chất của liệu pháp miễn dịch

Giáo sư Nguyễn Chấn Hùng, Chủ tịch Hội Ung thư Việt Nam, cho hay liệu pháp miễn dịch mới được giải Nobel mới đây về bản chất là dùng các loại thuốc nhằm hóa giải, ức chế các chốt kiểm để trị ung thư.

Theo đó, các tế bào T của hệ miễn dịch có sẵn trong cơ thể chúng ta có nhiệm vụ tuần tra liên tục trong cơ thể tìm dấu hiệu bệnh tật hoặc nhiễm trùng để tấn công tiêu diệt. Khi tế bào T bắt đầu tấn công, hệ miễn dịch tăng cường sản xuất một loạt phân tử nhằm tránh làm hại các mô bình thường.

Các phân tử này là các chốt kiểm soát miễn dịch (immune checkpoints). Hai nhà khoa học này đã có công phát hiện ra việc các tế bào ung thư dùng các chốt kiểm miễn dịch này để thoát khỏi sự tấn công của tế bào T. Do đó, nếu ức chế được chốt kiểm, tế bào T có thể tiếp tục tiêu diệt tế bào ung thư.

Ý tưởng huy động hệ miễn dịch tiêu diệt ung thư được đưa ra lần đầu tiên cách đây hơn một thập kỷ. Năm 1990, giáo sư James P.Allison (Mỹ) tìm ra một loại protein hoạt động như bộ phanh hay còn gọi là chốt kiểm trong hệ miễn dịch. Hai năm sau Tasuku Honjo (Nhật Bản) tìm ra chốt kiểm thứ hai. Hai nhà khoa học này được trao Giải Nobel Y học và Sinh lý học 2018 công bố hôm 1/10 nhờ công trình nghiên cứu này.