Theo YHCT xuất huyết phần nhiều là do hoả thịnh và khí hư, nếu huyết thiếu là do khí hư, khí thiếu thì không giữ được huyết.
Khí là thống soái của huyết, huyết theo đó mà chảy ra. Nếu hàn ngưng thì khí trệ, làm cho huyết ứ. Trên lâm sàng thường thấy bệnh xuất huyết phần nhiều là thuộc nhiệt thể hư hàn tuy có nhưng ít gặp.
Xuất huyết do âm hư thấp nhiệt: tiểu nóng, tiểu buốt, ra lẫn máu hoặc hoàn toàn máu đỏ tươi hoặc tím, đau buốt căng tức rất khó chịu, ù tai, lưng đau mỏi gối, lưỡi đỏ, mạch sác.
Theo YH hiện đại, xuất huyết là một hội chứng bệnh lý gặp ở nhiều chuyên khoa. Bệnh phần nhiều do tổn thương thành mạch, nguyên nhân liên quan đến số lượng hoặc chất lượng tiểu cầu, các bệnh nhiễm khuẩn, bệnh bạch hầu, thương hàn, bệnh sởi, sốt xuất huyết, bệnh miễn dịch, dị ứng, viêm thành mạch, bệnh nội khoa như lao, đái tháo đường, xơ gan, suy thận... ăn uống thiếu vitamin C, PP, A, B, C...
Phép trị: tư âm thanh thấp nhiệt, chỉ huyết … Dưới đây là bài thuốc Đông y phòng trị xuất huyết tiểu tiện do âm hư thấp nhiệt.
Bài Tri bá địa hoàng hoàn gia giảm gồm: Thục địa, sơn thù, trạch tả, phục linh, đơn bì, tri mẫu, hoàng bá, mao căn. Tán bột làm hoàn hoặc sắc uống.
Tác dụng: Tư âm tả hỏa, thanh thấp nhiệt, chỉ huyết, dùng trong những trường hợp nhiệt bàng quang tiểu buốt tiểu gắt tiểu ra máu, bài còn dùng chữa sốt kéo dài, ra mồ hôi trộm có tác dụng tốt.
Giải thích bài thuốc: Thục địa tư thận dưỡng tinh là chủ dược. Sơn thù dưỡng can sáp tinh. Sơn dược bổ tỳ cố tinh. Trạch tả thanh tả thận hỏa giảm bớt tính nê trệ của thục địa. Đơn bì thanh can hỏa giảm bớt tính ôn của sơn thù. Bạch linh kiện tỳ trừ thấp giúp hoài sơn kiện tỳ. Tri mẫu nhuận thận, bổ tủy, hoạt tràng. Hoàng bá tư âm giáng hỏa thanh thấp nhiệt hạ tiêu. Mao căn lương huyết cầm huyết, lợi tiểu.
Phụ phương: Trị tiểu ra máu có thể dùng bài. (Cù Mạch ẩm Tử “Chứng trị chuẩn thằng”) gồm: Cù mạch 16g, a giao 8g, bạch mao căn 18g, cam thảo 8g, hoạt thạch 14g, hoàng cầm 8g, phục linh 14g, sinh địa 20g, tang bạch bì 8g, thạch vĩ 8g, xa tiền tử 8g, xích thược 12g, huyết dư thán. Tán bột hoặc sắc uống.
Lương y Phan Thị Thạnh, Hội Đông y TP Vũng Tàu
