Bệnh tăng huyết áp (THA)
Ở người THA nếu không thực hiện chế độ dinh dưỡng bệnh lý thì việc điều trị sử dụng thuốc hạ huyết áp cũng kém hiệu quả. Nguyên tắc chế độ ăn của người bệnh THA là cung cấp đủ năng lượng, các vitamin và khoáng chất, ăn ít natri, giàu kali, canxi, magie, giàu các chất chống oxy hóa, giàu chất xơ, lợi niệu, giảm axit béo bão hòa và tổng lượng chất béo, giảm chất kích thích…
Nhu cầu năng lượng là 30 - 35Kcal/kg cân nặng/ngày. Năng lượng từ ngũ cốc chiếm 55 - 67%, từ protein 12 - 15% và từ lipid chiếm 15 - 20%. Về chất đạm, khoảng 60g/ngày, dùng protein thực vật như đậu đỗ, nên ăn các loại thịt nạc, ít béo. Không ăn thực phẩm nhiều cholesterol như óc, lòng, tim, gan, thận. Ăn các thực phẩm giàu chất xơ như gạo lứt, gạo lật, gạo lật nẩy mầm. Về chất béo khoảng 25g/ngày. Nên ăn các loại thực phẩm giàu axit béo omega-3: cá hồi, cá thu vài bữa/tuần, dùng dầu mỡ từ cá, đậu tương, lạc vừng, dầu hướng dương.
Ăn nhiều rau xanh và hoa quả chín để tăng cường cung cấp kali, chất xơ, các vitamin và chất khoáng. Nên ăn quả chín dạng miếng/múi, không ép/xay hay vắt lấy nước để tăng cường chất xơ. Theo nhu cầu của người trưởng thành cần ăn ít nhất 400g rau xanh và hoa quả chín/ngày, trong đó 100g hoa quả/ngày.
Thực hiện chế độ ăn nhạt dưới 5g muối/người/ngày. Không ăn thực phẩm chế biến sẵn chứa nhiều muối như cá hộp, thịt muối, thịt hộp, dưa cà, các món kho, dim, các loại nước mắm, thức ăn đóng hộp. Không uống các loại đồ uống có cồn, các chất kích thích: rượu bia, cà phê, nước chè đặc.
Bệnh đái tháo đường (ĐTĐ)
Nguyên tắc ăn uống là cung cấp đủ các chất dinh dưỡng và các thức ăn thích hợp nhằm đảm bảo được cuộc sống bình thường, Duy trì trọng lượng cơ thể ở mức vừa và đủ (18,5 ≤ BMI ≤ 23), ăn thành nhiều bữa một cách hợp lý (bữa chính, bữa phụ) để đảm bảo nhu cầu về năng lượng và kiểm soát glucose máu, huyết áp và lipid máu phù hợp với từng cá thể.
Cần thực hiện chế độ ăn uống để duy trì đường huyết ổn định, tránh các thức ăn làm tăng đường huyết; Vì vậy, người bệnh ĐTĐ phải hạn chế ăn nhiều, hạn chế ăn các thực phẩm chứa nhiều đường, bỏ dần thói quen ăn ngọt, món ăn chiên rán, món xào, rượu bia; Nếu không thực hiện chế độ ăn bệnh lý nghiêm ngặt sẽ làm bệnh ĐTĐ nặng hơn, gây nhiều biến chứng cho các cơ quan khác như suy thận, tăng huyết áp, suy tim…
Người bệnh nên lựa chọn thực phẩm có hàm lượng glucid ≤ 5%, gồm các loại thịt, cá, đậu phụ với số lượng vừa phải, hầu hết các loại rau xanh và một số loại trái cây ít ngọt như dưa bở, mận, nho ta, nhót có thể sử dụng không hạn chế.
Hạn chế thực phẩm có hàm lượng glucid từ 10 - 20%, nên ăn 3 - 4 lần/tuần với số lượng vừa phải, các hoa quả tương đối ngọt như quýt, táo, vú sữa, na, hồng xiêm, các loại đậu quả như đậu vàng, đậu Hà Lan.
Không nên ăn hoặc rất hạn chế thực phẩm có hàm lượng glucid trên 20%: Các loại bánh ngọt, mứt, kẹo, nước ngọt và các loại trái cây ngọt nhiều: mít khô, vải khô, nhãn khô. Riêng gạo là lương thực ăn hàng ngày thì cần khống chế số lượng từng bữa ≤ 70g/bữa chính.
ThS.BS Nguyễn Văn Tiến (Viện Dinh dưỡng Quốc gia)
