Từ xa xưa, trà đã được dùng để phòng và chữa bệnh. Trần Tàng Khí, y gia có tiếng đời Đường (Trung Quốc) đã viết: “Trà là thuốc chữa vạn thứ bệnh”. Ngày nay, khoa học hiện đại đã chứng minh trà có tác dụng gây hưng phấn thần kinh làm đầu óc tỉnh táo, lợi tiểu khoẻ tim, chống mệt mỏi, giải độc, giải khát, kháng virus, sát khuẩn chống viêm, trợ giúp tiêu hóa, giảm mỡ máu và đường máu, cải thiện miễn dịch, chống lão hóa, chống phóng xạ, chống ung thư và giải rượu.
Theo quan niệm của Đông y, mùa hè đa hỏa đa thấp, thời tiết viêm nhiệt bậc nhất, là mùa tương ứng với tạng tâm, dương khí trong cơ thể cực thịnh nhưng công năng của tỳ và vị lại rất dễ bị thương tổn. Vì thế, dùng trà vào mùa hè phải lấy việc thanh nhiệt trừ thấp, thanh tâm bổ tỳ làm trọng. Hơn nữa, nhu cầu về nước của cơ thể rất lớn, uống trà độc vị hoặc phối hợp với các thảo dược trong các phương trà rất có ích.
Trà sâm bảo vệ sức khỏe: Trà 3g, bạc hà tươi 3g, thái tử sâm 6g (có thể thay bằng đẳng sâm 8g hoặc nhân sâm 3g), gừng tươi 1 lát, hãm uống. Công dụng: Tiêu thử giải nhiệt, thanh lương tỉnh mục, điều lý tỳ vị, dùng để làm đồ uống bảo vệ sức khoẻ về mùa hè rất tốt.
Trà trám giải nhiệt: Trà 2g, trám xanh 2 quả lấy cùi bỏ hột, tâm sen 3g, hãm uống. Công dụng: Sinh tân chỉ khát, thanh tâm tiêu thử, dùng để giải nhiệt, kiện thân vào mùa hè rất tốt.
Trà dưa hấu giải độc: Trà 3g hãm với 500ml nước sôi trong 5 phút, dưa hấu 1 quả vừa phải, bổ ra ép lấy nước rồi hoà lẫn với nước trà, chia uống vài lần trong ngày. Công dụng: Thanh nhiệt giải độc, sinh tân chỉ khát, dùng làm đồ giải khát trong những ngày nắng nóng.
Trà đại táo chữa bệnh lý đường tiêu hóa: Trà 5g, đại táo 10 quả đốt cháy vỏ, mật ong 20g, hãm uống. Công dụng: Bổ khí dưỡng huyết, nhuận phế ích tỳ, dùng cho những người bị bệnh lý đường tiêu hoá trong mùa hè.
Trà nhân sâm bổ khí: Trà 3g, nhân sâm 3g, hoa nhài 3g, hoàng kỳ 6g, hãm uống. Công dụng: Bổ khí, sinh tân, liễm hãn, dùng cho người ăn uống kém, dễ đổ mồ hôi, hay hồi hộp trống ngực vào mùa hè. Người bị cao huyết áp không nên dùng.
Trà gừng trị mất nhiều mồ hôi: Trà 10g, gừng tươi 3g, muối ăn 4,5g, sắc uống với 500ml nước. Công dụng: Thanh nhiệt sinh tân giải thử, dùng để giải khát vào mùa hè khi bị mất nhiều mồ hôi, môi khô miệng khát, phiền nhiệt rất tốt.
Trà gạo tiêu nhiệt, giải độc: Trà 3g, gạo tẻ 30 - 50g sao vàng tán vụn, hãm với nước sôi trong bình kín, sau chừng 30 phút thì dùng được, uống trong ngày. Công dụng: Sinh tân chỉ khát, kiện tỳ lợi niệu, tiêu nhiệt giải độc, dùng rất tốt cho những người bị rối loạn tiêu hoá, đi lỏng gây mất nước trong những ngày hè nóng bức.
BS Khánh Hiển (Bệnh viện T.Ư Quân đội 108)
