Hàng không phát triển nóng: Nghẽn cả trên trời, dưới đất

Hãng bay tăng nhanh tạo áp lực về hạ tầng

Trong hơn ba mươi năm đổi mới, ngành hàng không Việt Nam là một trong những lĩnh vực đi đầu, đại diện cho ngành giao thông vận tải và đất nước hội nhập quốc tế mạnh mẽ và đã đạt nhiều thành tựu nổi bật.  Trong khoảng 10 năm trở lại đây, thị trường vận tải hàng không Việt Nam đã có những bước phát triển vượt bậc, với tốc độ tăng trưởng liên tục ở mức 15,8 %/năm.

Cục trưởng Cục Hàng không Việt Nam - ông Đinh Việt Thắng - cho biết, khoảng 20 năm trở lại đây, tăng trưởng hàng không gắn chặt với tốc độ phát triển GDP. Cụ thể là GDP tăng 1%, hàng không sẽ tăng 1,5 - 2%. Ngược lại, nếu GDP giảm 1%, hàng không cũng sẽ giảm tương ứng. Như vậy, tăng trưởng của ngành hàng không đồng hành với nền kinh tế của đất nước.

So với năm 2008, đến hết năm 2019, đội tàu bay tăng 3,5 lần, mạng đường bay nội địa tăng 2,4 lần, đường bay quốc tế tăng 2,44 lần. Một điều đáng ghi nhận là mặc dù duy trì tốc độ tăng trưởng cao nhưng hàng không Việt Nam không để xảy ra tai nạn gây tổn thất về người.

Ông Thắng nhìn nhận, hàng không đang phát triển nhanh nhưng hợp lý. Trong quá trình tăng trưởng vừa qua, thị trường hàng không hoàn toàn nằm trong tầm kiểm soát của quản lý nhà nước, hình thành một thị trường lành mạnh, có sự cạnh tranh, mang lại nhiều lợi ích cho hành khách cả về cơ hội đi lại, giá vé, chất lượng dịch vụ,  các hãng hàng không làm ăn có lãi.

Tuy nhiên, theo ông Dương Trí Thành, Tổng Giám đốc Vietnam Airlines, việc tăng trưởng của ngành hàng không với tốc độ cao thời gian qua đã và đang tạo ra khó khăn, đặc biệt áp lực về hạ tầng.

“Từ khóa của chúng tôi là hạ tầng và bảo đảm an toàn để phát triển bền vững, điều đó không đơn giản bởi đẩy nhanh là nguy cơ mất an toàn xảy ra ngay. Slot (lượt cất, hạ cánh) là một vấn đề và an toàn là yếu tố được đặt lên hàng đầu” - ông Thành nói.

Tiến sĩ Nguyễn Đình Cung - nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu Quản lý kinh tế Trung ương (CIEM) - nhận xét: “Rõ ràng, hạ tầng là vấn đề Nhà nước giải quyết. Và để giải quyết, thì chỉ rõ điểm nghẽn là gì? Hạ tầng hàng không hiện đang tắc nghẽn ở đây chủ yếu là sân bay Tân Sơn Nhất. Chúng ta đã có kế hoạch 3-4 năm mở rộng sân bay. Điểm nghẽn này không chỉ ảnh hưởng đến tăng trưởng của hàng không mà ảnh hưởng đến tăng trưởng du lịch và từ đó sẽ kéo theo nhiều thứ khác”.

Tăng trưởng nóng lại chờ cơ chế

Trong khi đó, ông Lại Xuân Thanh, Chủ tịch HĐQT Tổng công ty Cảng hàng không Việt Nam (ACV) lại cho rằng, không sợ hàng không phát triển nóng. Nếu “nóng” theo nghĩa tích cực thì càng “nóng” càng tốt.

Ông Thanh cho rằng, vấn đề của hàng không hiện nay là kiểm soát được an toàn, an ninh. Đây là vấn đề liên quan đến tất cả các khâu, từ quản lý nhà nước, phát triển hạ tầng, quản lý bay, tổ chức vùng trời, cho đến nhân lực. Phát triển nóng mà nhân lực yếu, đầu tiên sẽ ảnh hưởng đến an toàn, sau đó mới ảnh hưởng đến việc cung cấp dịch vụ.

Còn về vấn đề hạ tầng, riêng tại Tân Sơn Nhất, ông Thanh cho biết thực tế hiện nay các hãng không thể thêm chuyến bay vào Tân Sơn Nhất được nữa, vì đơn giản ‘Làm gì có slot mà ồ ạt”. “Rất tiếc vì Tân Sơn Nhất không thể nóng hơn được nữa vì vấn đề hạ tầng, vấn đề kiểm soát an toàn khai thác. Nếu kiểm soát tốt an ninh an toàn, chúng tôi rất muốn nóng” - ông Thanh nói.

Theo Quyết định 236 của Thủ tướng Chính phủ, đến 2030 công suất của hàng không đạt 144 triệu khách. Dựa trên quyết định này, ACV đã xây dựng kế hoạch trung hạn đáp ứng đầy đủ các chỉ tiêu quy hoạch mà Thủ tướng quyết định với mạng cảng hàng không, trong đó có việc đầu tư xây dựng sân bay Long Thành, nâng cấp mở rộng sân bay Tân Sơn Nhất, Cam Ranh, Đà Nẵng, Pleiku, Điện Biên, Phú Quốc… Nếu các cảng hàng không này không triển khai chậm thì cơ bản đạt được theo quy hoạch của Thủ tướng Chính phủ.

Nhưng hiện nay phải chờ hoàn thiện quy hoạch chi tiết của hệ thống cảng hàng không sân bay. “Các hãng hàng không có sốt ruột về hạ tầng không? Tôi bảo đảm là có. Chính phủ sốt ruột. Bộ GTVT sốt ruột. Doanh nghiệp cũng rất sốt ruột. Hãng hàng không sốt ruột về phát triển hạ tầng cảng. Chỉ có mỗi “anh cơ chế” là cứ đủng đà đủng đỉnh. Vì vậy, cần phải tháo gỡ những vướng mắc về cơ chế, thậm chí sửa đổi Luật Hàng không dân dụng để tạo sự phát triển bình đẳng, lành mạnh" - ông Thanh đề nghị.

Còn theo Cục trưởng Cục Hàng không Việt Nam - ông Đinh Việt Thắng - khi có cơ hội phát triển, chúng ta phải cởi áo ra, có cơ chế chính sách để tháo gỡ, giải quyết vấn đề. "Theo hướng này, chúng tôi đã đưa vào Luật Hàng không dân dụng VN sửa đổi" - ông Thắng cho biết.

Trong khi đó, GS Nawal Taneja, “chiến lược gia hàng không hàng đầu thế giới” nhìn nhận, tăng trưởng hàng không cao là tốt, nhưng phải xem xét vấn đề an ninh, an toàn và hướng cạnh tranh hàng không theo hướng cạnh tranh lành mạnh để có dịch vụ tốt hơn, giá vé tốt hơn cho nền kinh tế.

GS Nawal Taneja đồng ý rằng rất khó có thể quản lý vấn đề tăng trưởng cao khi hạ tầng hạn chế nhưng vẫn có thể quản lý tốt hơn trong phạm vi hạ tầng hiện nay.

Có thể tăng chuyến bay mà không cần cải thiện hạ tầng. Nhưng như Airbus và Boeing đang phát triển máy bay thân hẹp hiệu quả tương tự như máy bay thân rộng. Một tuyến bay có thể áp dụng máy bay mới hay công nghệ, kỹ năng quản lý mới để tăng khả năng, an toàn bay và công suất bay, đáp ứng nhu cầu hiện tại mà không cần cải thiện hạ tầng hiện tại, GS Nawal Taneja nhận định.