Gối hạc có tên khoa học: Leea rubra Blunne, thuộc họ gối hạc – Leeaceae. Gối hạc cây cao khoảng 1-2m, có khi hơn. Thân có rãnh dọc và phình lên ở các mấu. Rễ có vỏ ngoài màu hồng, lõi có màu hồng, trắng hay vàng. Lá kép lông chim 3 lần, các lá phía trên kép lông chim 2 lần, mọc so le; các lá chét khía răng to. Hoa nhỏ, màu hồng đỏ, mọc thành ngù ở ngọn cành.
Quả chín có màu đen. Mùa hoa quả tháng 5-10 . Người ta thu hái rễ vào mùa hè thu. Ðào về, rửa sạch, thái lát, phơi hay sấy khô.
Theo Y học Cổ truyền, rễ có vị đắng ngọt, tính mát vào kinh tâm tỳ, can. Chủ trị các chứng bệnh: tiêu sưng, thông huyết. Do có tác dụng này như vị xích thược nên người ta gọi là Nam xích thược. Gối hạc thường được sử dụng dùng chữa sưng tấy, đơn bắp chuối hay phong thấp sưng đầu gối và chữa đau bụng, rong kinh. rễ gối hạc sắc uống cho khoẻ người, ăn uống ngon miệng, đỡ đau mình mẩy.
Hạt thường được dùng trị giun đũa, giun kim và sán xơ mít. Liều dùng 15-20g rễ, dùng riêng sắc uống hoặc ngâm rượu uống.
Ðơn thuốc: Chữa sưng tấy, đau bắp chuối hay phong thấp sưng đầu gối: Rễ gối hạc 40-50g sắc uống. Hoặc phối hợp với các vị thuốc khác: Rễ gối hạc 30g, cỏ xước hay ngưu tất, rễ gấc, tỳ giải, mỗi vị 15g, cũng sắc uống.
Lương y Phan Thị Thạnh, Hội Đông y TP Vũng Tàu
