Thịt cá diếc chữa nhiều dinh dưỡng với protein chiếm 17,7%, lipid 1,8% và nhiều khoáng chất khác như canxi 70mg%, photpho 152mg%, sắt 0,8mg%. Ngoài ra còn có nhiều vitamin các loại như B1, axit nicotinic. Hơn nữa, các thành phần axit amin và protein có sự tương đồng rất lớn với những tổ chức protein và axit amin mà cơ thể con người cần. Dưới góc độ Đông y, cá diếc có tên khác là tức ngư, phụ ngư, họ cá chép, tên khoa học Carassius auratus L., dùng trong nhiều món ăn để chữa bệnh.
Phụ nữ sau sinh thiếu sữa thường được khuyên ăn cá diếc để bổ khí huyết, thông sữa. Phụ nữ có thai, ăn kém, hay nôn ăn cá diếc giúp kiện tỳ mát gan, dưỡng khí huyết. Đối với nam giới có tinh hoàn sưng đau, sốt nóng, ăn cá diếc nấu với đậu đỏ, hành tây, hành ngò, tiêu, mắm, muối, gia vị, vừa đủ, ăn cách ngày có tác dụng trị thanh thấp nhiệt, tiêu ứ trệ. Với người sinh lý yếu, ăn ngủ kém nên nấu lẩu cá diếc với bông súng: Cá diếc, đậu phụ, dứa, me, rau đắng, hoa lý, bông súng, giá đậu xanh, gừng, hành ngò, gia vị vừa đủ nấu lẩu ăn. Món ăn có tác dụng kiện tỳ dưỡng tâm, ích khí bổ huyết.
Người từ trung đến cao tuổi bị viêm đại tràng thường kiêng đồ tanh, tuy nhiên, ăn cá diếc kho dưa lại tốt cho bệnh. Cách làm: Cá diếc, dưa chua, cà chua, hành gừng mắm, muối, gia vị vừa đủ kho ăn. Món ăn có tác dụng bổ huyết, ích tỳ vị, thanh thấp nhiệt. Với người ho tức ngực, đờm vàng có thể nấu canh cá diếc với cải cúc, gừng, hành, ngò, gia vị vừa đủ, ăn cách ngày có tác dụng bổ phế mát can, kiện tỳ hóa đờm.
Những người mắc bệnh đái tháo đường, người nóng nên ăn canh cá diếc, hoa thiên lý: Cá diếc, hoa thiên lý, hành, gừng mắm muối gia vị vừa đủ nấu ăn. Bài thuốc có tác dụng ích khí, sinh huyết, lợi ngũ tạng. Với người cao tuổi có bệnh, tiểu ít, phù nhiều nửa người dưới nên ăn cá diếc kho dứa. Cá diếc, dứa chín, củ cải, hành lá, ớt, mắm, muối, đường, tiêu, dầu ăn, gia vị vừa đủ kho ăn. Hoặc dùng bài cá diếc kho thịt. Cá diếc, thịt ba chỉ, gừng ớt, hành, tiêu, đường, mắm muối, gia vị vừa đủ kho ăn. Tác dụng thanh thấp nhiệt, ích tỳ thận. Với người tăng huyết áp, đau đầu, chóng mặt, dùng bài canh cá diếc nấu cần. Cá diếc, rau cần ta, cà chua, thì là, rau ngổ, hành, ngò gia vị vừa đủ nấu ăn. Tác dụng bổ âm thanh hỏa, hạ áp. Đối với người bị trĩ, kiết lỵ ra máu lấy cá diếc nấu rau răm. Cá diếc, cà chua, rau răm, thìa là, gừng, hành, ngò, gia vị vừa đủ nấu canh nhúng rau diếp ăn. Bài thuốc có tác dụng kiện tỳ, thanh thấp nhiệt.
Trẻ em da khô, ngứa lấy cá diếc nấu rau má. Cá diếc nướng lấy thịt, rau má, gừng, hành ngò gia vị vừa đủ nấu canh ăn nhiều lần. Tác dụng dưỡng huyết, thanh thấp nhiệt, tiêu độc. Đối với trẻ hay đầy bụng, chậm tiêu, dùng bài cá diếc kho củ cải. Cá diếc, củ cải, thịt ba chỉ, hành, gừng, tiêu, đường, mắm muối, gia vị vừa đủ kho ăn. Tác dụng bổ tỳ vị, dưỡng khí huyết thông trệ.
Lương y Minh Phúc (nguyên PCT Hội Đông y Vũng Tàu)
