Bạo lực mạng (Cyberbullying) là hình thức bắt nạt sử dụng các thiết bị điện tử gửi tin nhắn đe dọa hoặc bắt nạt người khác thông qua giao tiếp trực tuyến. Các thiết bị này bao gồm: điện thoại thông minh, máy tính bảng, máy tính để bàn… Những lời đe dọa có thể đến với người bị bắt nạt qua mạng xã hội, các diễn đàn và thậm chí là tin nhắn cá nhân dưới dạng văn bản hoặc hình ảnh.
Bạo lực mạng gây hậu quả thật
Mới đây nhất, câu chuyện nữ sinh lớp 10A15, chuyên ĐH Vinh (Nghệ An) đã tự kết thúc cuộc đời của mình khi em còn quá trẻ mà nguyên nhân có thể là do bị bạo lực học đường. Đáng nói hơn, nữ sinh này còn nghi bị cô lập, nói xấu trên nhóm mạng xã hội của lớp… khiến em suy sụp dẫn đến hành động dại dột.
Một trường hợp khác từng xảy ra trước đó vào tháng 3/2021, một bệnh viện nhi lớn trên địa bàn TP HCM tiếp nhận cấp cứu bé gái 13 tuổi tên Na (tên nạn nhân đã thay đổi) uống thuốc trừ sâu tự tử. Cha bé chia sẻ, Na có hành động dại dột như trên do bị bạn bè tẩy chay, bắt nạt hội đồng trên mạng facebook. Bé từng ngất xỉu vì bị bạn bè chế giễu trên mạng xã hội trước khi có hành vi tự tử.
Trước đó còn có các trường hợp khác, như vào tháng 3/2018, nữ sinh H.T.L (16 tuổi, ở Nghệ An) cũng quyên sinh sau khi một trang mạng đăng clip nữ sinh này và một nam sinh có hành vi “nhạy cảm”; Tháng 9/2016, nam sinh B.Q.H (lớp 8, trường THCS U Lâu, tỉnh Yên Bái) quyên sinh vì quá uất ức khi clip ghi lại hình ảnh bản thân bị đánh và phải quỳ xin lỗi người đánh mình bị đăng lên facebook; Tháng 6/2015, nữ sinh T (sinh năm 2000, tỉnh Đồng Nai) tự vẫn bằng thuốc diệt cỏ do bị bạn trai tung clip “nóng” lên mạng xã hội…
Trên đây chỉ là số ít các trường hợp thống kê liên quan đến bạo lực mạng dẫn đến hậu quả đáng tiếc. Theo các chuyên gia, mạng xã hội tuy ảo nhưng gây ra hậu quả rất thực. Những lời khích bác, chế giễu, nói xấu hay các clip trên mạng xã hội có tác động rất lớn đến tâm lý người trẻ tuổi do thời gian các em tiếp xúc với mạng xã hội ngày càng nhiều.
 |
Bạo hành ảo nhưng ảnh hưởng thực. |
Ths Tâm lý học Nguyễn Bích Liên (Trung tâm tư vấn cộng đồng TP HCM) cho biết, những vụ việc này chỉ là "phần nổi của tảng băng chìm". Bởi trên các trang mạng xã hội còn nhiều vụ việc bắt nạt, bêu xấu, nhục mạ người khác khiến nạn nhân suy sụp, khủng hoảng tâm lý… xảy ra hàng ngày và chưa cơ quan đoàn thể nào có thể thống kê. Chỉ khi xảy ra hậu quả đáng tiếc thì mới được nhiều người biết.
Hiện nay, công nghệ lên ngôi, hầu như mỗi lớp ở các trường THCS, THPT đều có nhóm riêng trên mạng xã hội. Bên cạnh mặt tích cực như thông tin các hoạt động của lớp, chia sẻ việc học, các hội, nhóm cũng là nơi một số nhóm học sinh đàm tiếu, bàn luận hoặc xúc phạm bạn yếu thế hơn. Ngoài ra, các dòng trạng thái, bình luận công kích, xúc phạm quấy rối, đeo bám, loại bỏ, cô lập, trêu ghẹo… cũng xuất hiện nhan nhản trên các tài khoản mạng xã hội. Đó chính là nguyên nhân dẫn đến nhiều vụ bạo lực mạng, Ths Bích Liên chia sẻ.
Làm sao để chấm dứt bạo lực mạng?
Bà Nguyễn Thị Nga, Cục phó Trẻ em, đánh giá, trẻ tiếp xúc với môi trường mạng sớm, ngoài học hỏi được nhiều thứ cũng có thể gặp các mối nguy, như dễ bị bắt nạt, xâm hại, xem nội dung xấu, độc. Việt Nam đang thiếu các điều tra, phân tích số liệu trẻ em tham gia môi trường mạng để có những chính sách hợp lý và thời gian tới, các cơ quan quản lý cần sớm thực hiện những nghiên cứu, thống kê này.
Nghị định 130 đã quy định các mức phạt hành vi liên quan đến xâm hại trẻ em, không cung cấp thông tin hoặc làm lộ bí mật đời tư của trẻ. Song theo bà Nga, cần hoàn thiện các quy định về bảo vệ trẻ em, đặc biệt trên môi trường mạng. Hiện chưa có quy định từ nghị định trở lên, Cục đang xây dựng quy trình xử lý xâm hại trẻ em trên môi trường mạng, dự kiến trong quý III sẽ hoàn thiện, lấy ý kiến để sớm ban hành.
 |
Dưới góc nhìn pháp lý, Luật sư Nguyễn Văn Lập – Đoàn Luật sư TP HCM cho biết, quy định tại điểm a khoản 1 Điều 101 Nghị định 15/2020/NĐ-CP hành vi lợi dụng mạng xã hội để thực hiện cung cấp, chia sẻ thông tin giả mạo, thông tin sai sự thật, xuyên tạc, vu khống, xúc phạm uy tín của cơ quan tổ chức, danh dự, nhân phẩm của cá nhân thì bị phạt tiền từ 10.000.000 đồng đến 20.000.000 đồng; Buộc gỡ bỏ thông tin sai sự thật hoặc gây nhầm lẫn hoặc thông tin vi phạm pháp luật.
Trường hợp, người nào xúc phạm nghiêm trọng nhân phẩm danh dự của người khác thì có thể bị xử lý hình sự theo quy định tại Điều 155 Bộ luật hình sự năm 2015 được sửa đổi bổ sung bởi điểm e khoản 2 Điều 2 Luật sửa đổi Bộ luật hình sự 2017.
Theo UNESCO, bắt nạt qua mạng thường được thể hiện qua những hành vi sau đây:
- Gửi thông điệp hoặc tin nhắn có nội dung xấu tới email hoặc điện thoại di động của nạn nhân.
- Phát tán những tin đồn nhảm, có tính chất xúc phạm hoặc đe dọa qua mạng.
- Lấy trộm thông tin cá nhân, ảnh/video riêng tư hoặc không đẹp của nạn nhân rồi tung ra thông điệp gây hại.
- Giả danh nạn nhân trên mạng nhằm mục đích làm hại hay xúc phạm.
- Nhắn tin gợi dục (mà chưa có sự đồng thuận) hoặc phát tán, lưu hành những hình ảnh hoặc tin nhắn khêu gợi tình dục của nạn nhân.
