Đông y gọi bệnh tiểu ra máu là bệnh niệu huyết. Nguyên nhân chủ yếu là do thận hư, bàng quang thấp nhiệt, viêm nhiễm đường niệu hoặc do sỏi, do mắc các bệnh về máu; do chấn thương… Có thể tiểu ra máu đại thể mắt thường trông thấy được, máu ra đỏ tươi lẫn cục máu đã đông hoặc nước tiểu mầu hồng, màu cà phê... Có thể tiểu ra máu nhẹ, mắt thường không phân biệt được với nước tiểu sẫm mầu. Gọi là tiểu ra máu vi thể vì phải soi kính hiển vi cặn nước tiểu mới phân biệt được. Để xác định là tiểu ra máu vi thể thì lượng hồng cầu trong nước tiểu phải trên 4 triệu/24 giờ.
Tiểu ra máu thường kèm theo đau buốt, bí tiểu hoặc tiểu nhiều lần. Bệnh nhân có cảm giác bế tắc khó chịu…
Bài thuốc theo biểu hiện bệnh
Đái máu đỏ tươi: Bồ hoàng 12g, ngẫu tiết 12g, tiểu kế 20g, trúc diệp 12g, sinh địa 20g, sơn chi 12g, hoạt thạch 20g, chích thảo 4g, mộc thông 6g. Ngày 1 thang sắc uống, uống mát. Hoặc dùng bài thuốc gồm sinh địa 12g, lá tre 16g, cam thảo đất 12g, cỏ nhọ nồi 16g, mộc hương 12g, kim ngân hoa 16g, tam thất 4g. Sắc uống ngày 1 thang, uống mát. Bài thuốc này có tác dụng chữa đái máu đỏ tươi, tiểu buốt rát, tiểu tiện ít, vùng hạ vị đau, sốt, mặt đỏ, ngủ ít, mê sảng, mạch hồng sắc.
Tiểu buốt, nước tiểu ít đỏ: Hoàng bá 12g, tri mẫu 8g, thục địa 16g, quy bản 12g, rễ cỏ tranh 12g, cỏ nhọ nồi 16g, chi tử sao đen 8g. Sắc uống ngày 1 thang. Bài thuốc này có tác dụng chữa tiểu buốt, gắt, rát vùng hạ vị đau, nước tiểu ít, đỏ, khát, họng khô, chất lưỡi đỏ, rêu lưỡi ít, mạch tế sác.
Đái ra máu kèm cơn đau quặn lưng: Bồ hoàng 10g, tiểu hồi 4g, can khương 8g xích thược 8g, đương quy 12g, xuyên khung 8g, huyền hồ sách 10g, ngải diệp 12g, một dược 12g, ngẫu tiết 16g, ngũ linh chi 8g, chắc bá diệp 12g, quế tâm 4g, cỏ nhọ nồi 16g. Sắc uống ngày 1 thang. Bài thuốc này có tác dụng chữa đái ra máu kèm theo cơn đau quặn vùng ngang lưng lan xuống đường tiểu, rêu lưỡi có vết ban tím, mạch sáp.
Đái ra máu kèm đau toàn thân: Đảng sâm 12g, trần bì 8g, hoàng kỳ 12g, cam thảo 6g, đương quy 8g, cỏ nhọ nồi sao 16g, bạch truật 12g, ngài diệp sao 12g, thăng ma 8g, ngẫu tiết sao 12g, sài hồ 12g, xích thạch chi 12g. Sắc uống ngày 1 thang. Bài thuốc này có tác dụng chữa đái ra máu kéo dài do các nguyên nhân toàn thân khác.
Đơn phương trị liệu
Hạt dành dành: Hạt dành dành sao đen 30g, sắc uống ngày 1 thang, chia 2 -3 lần uống trong ngày.
Hoa hòe: Hoa hòe sao đen 20g, cam thảo dây 6g, sắc uống ngày 1 thang, chia 2 – 3 lần uống trong ngày.
Rễ cỏ tranh: Rễ cỏ tranh 60g, sắc uống ngày 1 thang, chia 2 – 3 lần uống trong ngày.
Cỏ nhọ nồi: Cỏ nhọ nồi 10g, sắc uống ngày 1 thang, chia 1 -2 lần uống khi đói. Hoặc cỏ nhọ nồi tươi 120g, giã nát vắt lấy nước uống.
Rau đắng: Rau đắng 120g, sắc uống ngày 1 thang, chia 1 -2 lần uống trong ngày.
Cuống lá sen: Cuống lá sen 7 cái, đốt thành than, hòa với rượu, chia uống ngày 2 -3 lần.
TTƯT.BS Quách Tuấn Vinh (nguyên Chủ nhiệm Quân y Tổng cục Chính trị)
