Giai đoạn nào là sớm?
Ung thư dạ dày gây tử vong nhiều là do bệnh thường được phát hiện ở giai đoạn không còn sớm. Tại các nước phương Tây, mặc dù y học tiến bộ nhưng 80% bệnh nhân ung thư dạ dày được chẩn đoán ở giai đoạn muộn, không còn khả năng phẫu thuật hoặc còn khả năng phẫu thuật nhưng lại tái phát trong vòng 5 năm, vì thế mà tỉ lệ sống sau 5 năm chỉ khoảng 5 - 10% số tường hợp.
Ngược lại tại Nhật Bản và Hàn Quốc là những nước có tỉ lệ mắc ung thư dạ dày cao, ngay từ những năm 60 của thế kỷ trước, các bác sĩ về tiêu hóa và ung thư Nhật Bản đã có chủ định và thực hiện chẩn đoán ung thư dạ dày ở giai đoạn sớm. Đến 1983, trong luật về sức khỏe của Nhật Bản đã quy định tuổi sàng lọc của ung thư dạ dày là 40 tuổi. Tại Hàn Quốc chương trình quốc gia sàng lọc phát hiện ung thư dạ dày sớm được áp dụng năm 2002. Ngày nay, tại Nhật Bản trên 70% ung thư dạ dày được phát hiện ở giai đoạn sớm.
Nếu phát hiện ở giai đoạn sớm, 93% bệnh nhân vẫn còn sống bình thường sau 5 năm. Việc điều trị ung thư dạ dày sớm cũng đơn giản hơn rất nhiều so với ung thư ở giai đoạn tiến triển hay giai đoạn muộn. Bệnh nhân không cần điều trị hóa chất, không phải chịu đựng phẫu thuật. Ở giai đoạn sớm, người bệnh chỉ cần tiến hành nội soi dạ dày để lấy toàn bộ vùng niêm mạc bị ung thư qua nội soi với chất lượng sống tốt như người bình thường.
Ung thư dạ dày có 2 loại: Ung thư vùng tâm vị ít gặp và ung thư không phải tâm vị hay gặp - đây là loại cần chú ý để phát hiện. Ung thư dạ dày thể không phải tâm vị có liên quan tới nhiễm vi khuẩn Helicobacter pylori (H.P), chế độ ăn có nhiều muối, hút thuốc lá, uống rượu, ăn ít rau và quả, ngoài ra còn liên quan tới yếu tố gia đình và gene thường gặp ở người ung thư dạ dày xuất hiện ở người trẻ tuổi trước 40 tuổi.
Từ năm 1994, vi khuẩn Helicobacter pylori (H.P) được Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) chính thức xếp loại là nguyên nhân gây ung thư dạ dày. Tỉ lệ nhiễm vi khuẩn H.P của người Việt Nam rất cao, chiếm trên 70% dân số. Tuy nhiên, không phải ai bị nhiễm vi khuẩn H.P cũng đều bị ung thư dạ dày, mà còn phụ thuộc độc lực của chủng vi khuẩn H.P mắc phải và cơ thể con người tức là yếu tố thể tạng, cũng như các nguyên nhân phối hợp khác.
Ung thư dạ dày sớm là khi tổn thương ung thư chỉ nằm ở lớp niêm mạc chưa xâm lấn vào lớp dưới niêm mạc hoặc xuống lớp dưới niêm mạc nhưng chưa quá 500 µm. Bình thường, thành dạ dày có 4 lớp từ trong ra ngoài: lớp niêm mạc, lớp dưới niêm mạc, lớp cơ, ngoài cùng là lớp thanh mạc. Ung thư dạ dày sớm có nghĩa là hầu như chưa có di căn nơi khác vì lớp niêm mạc không có mạch máu và cũng chưa xâm lấn sang các cơ quan trong ổ bụng cũng như di căn hạch. Vì vậy, chỉ cần lấy toàn bộ phần ung thư là khỏi bệnh.
Không giống ung thư ở giai đoạn muộn, ung thư dạ dày sớm hoàn toàn không có biểu hiện triệu chứng, thường phát hiện được tình cờ khi nội soi. Khi có biểu hiện triệu chứng như đau bụng, chán ăn, đầy bụng, xuất huyết tiêu hóa như nôn ra máu hoặc đại tiện phân đen là khi ung thư đã ở giai đoạn muộn. Phương pháp tốt nhất để phát hiện ung thư dạ dày giai đoạn sớm là tiến hành nội soi. Tổn thương ung thư sớm có thể rất nhỏ chỉ 2-3 mm trên hình ảnh nội soi, nhưng cũng có thể tới 3 - 4 cm mà vẫn còn ở giai đoạn sớm.
Ai có nguy cơ cao bị ung thư dạ dày?
- Những người có bố mẹ hoặc anh em ruột bị ung thư dạ dày, đặc biệt có người bị ung thư dạ dày dưới 40 tuổi
- Người bị cắt bán phần dạ dày sau 15 năm.
- Người có viêm teo niêm mạc dạ dày nặng trên nội soi: viêm teo thân vị hoặc toàn bộ niêm mạc dạ dày.
- Những người từng phát hiện ung thư dạ dày sớm đã điều trị khỏi bằng cắt hớt hoặc tách cắt niêm mạc.
- Những người bị hội chứng đa polyp tuyến có tính chất gia đình
- Từ 40 tuổi nên nội soi dạ dày tầm soát tìm ung thư sớm
Nói tới việc phát hiện ung thư dạ dày, người ta nghĩ ngay tới nội soi dạ dày. Ngày nay, ngoài biện pháp nội soi thông thường có nhiều phương pháp nội soi mà người bệnh không cảm thấy khó chịu ngay cả với trẻ em. Các phương pháp nội soi đã được tiến hành bao gồm: nội soi dạ dày qua đường mũi, nội soi có tiền mê hoặc gây mê. Phương pháp này không gây ảnh hưởng tới sức khỏe nếu thực hiện đúng quy trình.
BS.TS Vũ Trường Khanh (Trung tâm Tiêu hóa - Gan mật, Bệnh viện Bạch Mai)
