Theo cáo trạng, khoảng 0 giờ 30 phút ngày 30/4/2020, tại khu vực đoạn sông Hồng thuộc địa phận xã Minh Châu (huyện Ba Vì, Hà Nội), tổ tuần tra Công an huyện Ba Vì kiểm tra, phát hiện tàu sông số hiệu VR16044730 đang khai thác cát trái phép. Khi đó, trên tàu có Nguyễn Văn Hùng, Hà Văn Luận (sinh năm 1969, trú tại xã Cam Thượng, huyện Ba Vì, Hà Nội) và Phan Chí Thiết (sinh năm 1993, trú tại xã Phú Châu, huyện Ba Vì). Tổ tuần tra đã tiến hành lập biên bản vi phạm, đo đạc khối lượng cát trên tàu, xác định tổng khối lượng là 46,7 m3.
Tại thời điểm kiểm tra, Nguyễn Văn Hùng, Hà Văn Luận, Phan Chí Thiết không xuất trình được giấy tờ về phương tiện, giấy phép liên quan đến hoạt động khai thác cát, tổ tuần tra đã yêu cầu các đối tượng đưa phương tiện tàu sông trên vào bờ để làm việc.
Quá trình điều tra xác định, tàu sông nói trên là của Trần Văn Giáp (sinh năm 1974, trú tại xã Cam Thượng, huyện Ba Vì) mua của Công ty cổ phần Đức Tuấn với giá 1,2 tỷ đồng. Sau khi mua, Giáp thuê Hà Văn Luận (là cháu của Giáp) quản lý và sử dụng tàu sông này để vận chuyển thuê hàng hóa và khai thác cát tại mỏ khai thác của Công ty cổ phần Quảng Tây (địa chỉ tại thị trấn Tây Đằng, huyện Ba Vì, Hà Nội).
Ngày 29/4/2020, Luận thuê Nguyễn Văn Hùng (người cùng làng) và Phan Chí Thiết (là cháu của Hùng) phụ giúp Luận vận hành hệ thống khai thác cát trên tàu sông nói trên với tiền công là 300.000 đồng/chuyến. Luận phân công Hùng có trách nhiệm kiểm tra, sửa chữa hệ thống hút cát, hệ thống máy của tàu sông và cùng với Thiết phụ giúp Luận trong quá trình vận hành hệ thống hút cát. Ban đầu, các đối tượng thống nhất sẽ đến mỏ của Công ty cổ phần Quảng Tây để mua vé khai thác cát.
Khoảng 23 giờ ngày 29/4/2020, Hà Văn Luận trực tiếp điều khiển tàu sông số hiệu VR16044730, cùng đi trên tàu có Hùng, Thiết, di chuyển từ khu vực cảng Hồng Hà thuộc thị xã Sơn Tây (Hà Nội) đến mỏ được cấp phép của Công ty cổ phần Quảng Tây tại thị trấn Tây Đằng (huyện Ba Vì, Hà Nội) với ý định chờ đến sáng để mua phiếu hoạt động khai thác cát trong địa phận mỏ. Khi đi trên sông Hồng thuộc địa phận xã Minh Châu (huyện Ba Vì), nhìn thấy 2 phương tiện tàu sông đang hoạt động khai thác cát, các đối tượng đã điều khiển tàu sông đến gần khu vực này và thực hiện hút cát từ lòng sông đưa lên khoang chứa của tàu. Một lúc sau, hành vi của nhóm đối tượng này đã bị tổ tuần tra Công an huyện Ba Vì phát hiện.
Cơ quan chức năng xác định, do nhân thân của Hà Văn Luận và Phan Chí Thiết chưa có tiền án, tiền sự, nên UBND huyện Ba Vì đã ra quyết định xử phạt vi phạm hành chính về các hành vi: “Khai thác khoáng sản làm vật liệu xây dựng thông thường, không sử dụng vật liệu nổ công nghiệp mà không có giấy phép khai thác khoáng sản của cơ quan nhà nước có thẩm quyền”, “Thuyền viên làm việc trên phương tiện không có bằng hoặc giấy chứng nhận khả năng chuyên môn theo quy định”.
Đối với Trần Văn Giáp, là chủ sở hữu của tàu sông số hiệu VR 16044730, bị UBND huyện Ba Vì ra quyết định xử phạt vi phạm hành chính về hành vi “Sử dụng giấy chứng nhận an toàn kỹ thuật và bảo vệ môi trường của phương tiện hút đã hết hiệu lực”.
Riêng Nguyễn Văn Hùng, do nhân thân đã có 1 tiền sự ngày 26/7/2019 bị UBND thành phố Hà Nội xử phạt hành chính về hành vi “Khai thác cát trong phạm vi hành lang bảo vệ luồng mà không có giấy phép của cơ quan Nhà nước có thẩm quyền về tài nguyên” đang còn thời hiệu, nên đã bị Cơ quan công an khởi tố về hành vi “Vi phạm quy định về nghiên cứu, thăm dò, khai thác tài nguyên”.
