Phạt khai thác cát trái phép ở Hà Nội có đủ răn đe?

Liên tiếp bắt giữ

3h sáng ngày 22/12, trinh sát thuộc Đội 3, Phòng Cảnh sát Môi trường Hà Nội đã kiểm tra 3 phương tiện tàu thủy, trong đó có 1 tàu số hiệu VP-0497 đang khai thác cát trái phép lên khoang tàu, sau đó bơm cát sang tàu TH – 1120 và tàu chở cát khác mang số hiệu TH – 0542 đang chờ mua cát.

Qua kiểm tra, những người có mặt trên 3 tàu này đều không xuất trình được giấy phép khai thác khoáng sản do cơ quan nhà nước có thẩm quyền cấp, không xuất trình được giấy tờ phương tiện… Các đối tượng cũng thừa nhận lợi dụng đêm tối để khai thác cát bán trái phép.

Trước đó hơn 1 tuần, ngày 14/12, Công an TP Hà Nội, Công an huyện Đan Phượng phối hợp với Cục Cảnh sát điều tra tội phạm về tham nhũng, kinh tế, buôn lậu; Cục Cảnh sát phòng, chống tội phạm về môi trường; Cục Cảnh sát giao thông; Bộ Tư lệnh Cảnh sát cơ động của Bộ Công an bắt giữ 10 tàu hút cát và các đối tượng liên quan khi đang khai thác cát trái phép trên sông Hồng qua địa phận huyện Đan Phượng.

Đáng chú ý, các tàu khai thác cát này không phải tự phát ngẫu nhiên mà là hoạt động có tổ chức khi có có một nhóm người “bảo kê” dựng lán trại trên bờ, đi canô để thu tiền gọi là tiền “bán cát” của các chủ tàu khai thác cát ngay trên sông. Cảnh sát đang thu thập chứng cứ điều tra đường dây khai thác cát trái phép, làm rõ chủ mưu, hành vi vi phạm pháp luật cả dưới sông cũng như trên bờ.

Trước đó ít ngày, sáng ngày 8/12, tại hành phiên chất vấn và trả lời chất vấn trong kỳ họp thứ 18, HĐND TP Hà Nội khóa XV, vấn đề khai thác cát, sỏi trái phép dưới lòng sông đã được các đại biểu đưa ra. Các đại biểu đã đặt vấn đề có hay không tình trạng bảo kê cho việc khai thác cát trái phép và đề nghị cho biết giải pháp trong thời gian tới...

Nhìn chung, lãnh đạo chính quyền đều thừa nhận tình trạng cát tặc hiện vẫn đang hoạt động trên địa bàn Hà Nội, nhưng địa phương thiếu nhân lực, phương tiện chuyên dụng để ngăn chặn. 

Tại kỳ họp, bà Nguyễn Thị Bích Ngọc, Chủ tịch HĐND TP Hà Nội cho biết, công tác quản lý nhà nước về khai thác cát, sỏi, lòng sông thời gian qua đã được UBND các cấp có biện pháp để bảo vệ, quản lý nhằm đảm bảo việc khai thác hợp lý, hiệu quả, đúng pháp luật. Tuy nhiên, qua khảo sát của các ban thuộc HĐND TP Hà Nội cho thấy, vẫn còn nhiều bất cập, hạn chế; hoạt động khai thác cát, sỏi trái phép vẫn đang diễn biến rất phức tạp gây lãng phí nguồn tài nguyên, ô nhiễm môi trường, ảnh hưởng đến an toàn hệ thống đê điều, an ninh trật tự và ảnh hưởng đến sản xuất, đời sống của nhân dân, gây bức xúc dư luận thời gian qua…

Chính quyền khó quản

Theo thống kê của Công an TP Hà Nội, hiện trên địa bàn vẫn còn 13 điểm phức tạp về khai thác cát trái phép, làm thất thoát tài nguyên và thất thu nguồn ngân sách nhà nước. Ðiển hình là tại tuyến sông Hồng đoạn chảy qua các xã Cẩm Ðình, Phương Ðộ, Vân Nam, Vân Phúc thuộc huyện Phúc Thọ, tình trạng khai thác cát trái phép hoạt động cả ngày lẫn đêm, dẫn tới hàng nghìn mét kè Cẩm Ðình bị sạt trượt. Tại địa bàn xã Phú Châu, huyện Ba Vì, nhiều tàu cuốc, tàu hút khai thác cát trái phép ngang nhiên giữa ban ngày.

Có lúc hàng loạt tàu cuốc, tàu hút kéo nhau về đây khai thác cát khiến cả khúc sông bị náo động mà không hề có lực lượng chức năng ngăn cản. Ngoài ra, tình trạng này cũng diễn ra tại xã Thạch Ðà, huyện Mê Linh; tại địa bàn huyện Sóc Sơn, nhất là khu vực giáp ranh giữa huyện Sóc Sơn với huyện Ðông Anh, hoặc khu vực giáp ranh các tỉnh Thái Nguyên, Bắc Giang, Bắc Ninh...

Thực tế, cùng với sự phát triển của xây dựng đô thị, nhu cầu về cát luôn tăng trong nhiều năm qua, khiến giá cát chỉ tăng không giảm. Giá cát tăng tạo ra khoản lợi nhuận khổng lồ để các đối tượng dám liều mình khai thác trái phép.

Trong khi đó, việc kiểm tra, kiểm soát của cơ quan chức năng còn chồng chéo. Quản lý khoáng sản là cấp huyện, nhưng phát hiện bắt giữ thì buộc phải phối hợp với công an thành phố hoặc các cục của Bộ Công an. Các đối tượng khai thác cát cũng có nhiều chiêu trò "né" kiểm tra của cơ quan chức năng như xả cát xuống nước, chạy trốn qua địa bàn giáp ranh, hoặc tự đánh chìm phương tiện để phi tang chứng cứ...

Để khắc phục tình trạng khai thác cát trái phép, Chủ tịch UBND TP Hà Nội Chu Ngọc Anh cho rằng, cần quản lý chặt chẽ các hoạt động khai thác khoáng sản và tổ chức đấu giá quyền khai thác khoáng sản theo quy định. Xây dựng phương án sử dụng hiệu quả nguồn khoáng sản trên địa bàn thành phố.

Đồng thời, thành phố triển khai thực hiện Nghị định 23/2020/NĐ-CP ngày 24/2/2020 của Chính phủ về quản lý cát, sỏi lòng sông và bảo vệ lòng, bờ bãi sông để kiểm soát hoạt động khai thác cát, sỏi theo đúng quy định (NĐ 23). Đặc biệt, tăng cường công tác tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật về bảo vệ và khai thác khoáng sản.