NHNN muốn hạn chế người nghèo tiếp cận nhà ở xã hội?

Tước bỏ chính sách cốt lõi

Theo đó, dự thảo có thay đổi đáng chú ý, khi người mua, thuê mua nhà ở xã hội (NOXH) không còn nằm trong nhóm được hưởng chính sách ưu đãi vay vốn tại các ngân hàng thương mại.

Lý giải về điều này, NHNN cho biết, nguyên nhân sửa đổi là do Luật Nhà ở quy định các chính sách hỗ trợ chỉ có tại Ngân hàng Chính sách xã hội để mua, thuê mua NOXH; xây dựng mới hoặc cải tạo, sửa chữa nhà để ở. Còn các tổ chức tín dụng được chỉ định chỉ có chính sách hỗ trợ để xây dựng mới hoặc cải tạo, sửa chữa nhà để ở, không có chính sách hỗ trợ để mua, thuê mua NOXH.

Với đề xuất quy định trên, người dân muốn mua NOXH chỉ còn một phương án duy nhất là tới Ngân hàng Chính sách xã hội vay vốn ưu đãi với lãi suất suất 4,8%/năm. Thế nhưng, theo quy định hiện tại, người dân muốn được vay tiền tại Ngân hàng Chính sách xã hội để mua NOXH bắt buộc phải gửi tiết kiệm tối thiểu 12 tháng mới đủ điều kiện.

NHNN cũng dự kiến bổ sung khoản 4 Điều 6 về mức cho vay theo hướng mức vay tối đa không quá 500 triệu đồng. Cụ thể, dự thảo nêu: Đối với khách hàng vay vốn ưu đãi để xây dựng mới hoặc cải tạo, sửa chữa nhà ở của mình thì mức vốn cho vay tối đa bằng 70% giá trị dự toán hoặc phương án vay, tối đa không quá 500 triệu đồng và không vượt quá 70% giá trị tài sản bảo đảm tiền vay.

Ngoài ra, dự thảo cũng sửa đổi, bổ sung về lãi suất cho vay ưu đãi đối với khách hàng để xây dựng mới hoặc cải tạo, sửa chữa nhà để ở. Lãi suất này do NHNN xác định và công bố trong từng thời kỳ theo nguyên tắc không vượt quá 50% lãi suất cho vay bình quân của các ngân hàng thương mại trong cùng thời kỳ. Lãi suất cho vay ưu đãi đối với các đối tượng đầu tư xây dựng NOXH để cho thuê thấp hơn đối tượng xây dựng NOXH để cho thuê mua, bán.

Liên quan vấn đề trên, ông Nguyễn Văn Dũng, Tổng Giám đốc Công ty bất động sản Trường Phát cho rằng, Luật Nhà ở 2014, Nghị định 100 và sau này là Nghị định 49 quy định rất rõ về các đối tượng được ưu đãi mua, thuê mua NOXH. Đồng thời, cũng quy định rõ việc cho vay như thế nào, lãi suất bao nhiêu và thời gian được vay là bao lâu. Chính sách này đã thực hiện xuyên suốt từ năm 2006 đến nay.

“Thế nên, đề xuất của NHNN sẽ tước bỏ chính sách cốt lõi của Nhà nước là hỗ trợ cho vay vốn tín dụng ưu đãi dài hạn với lãi suất thấp để mua, thuê mua NOXH. Các đối tượng được hưởng chính sách NOXH là những người bị thiệt nhất, không có khả năng tự tạo lập nhà ở. Đề xuất này có tác động tiêu cực đến thực hiện mục tiêu đảm bảo an sinh xã hội về nhà ở, không phù hợp với một số quy định của luật Nhà ở 2014 vừa không phù hợp với Nghị định 100 và thiếu nhân văn” - ông Dũng nói.

Theo đánh giá của giới chuyên môn, giá NOXH đang bị đẩy lên cao, cùng với việc người dân bị hạn chế tiếp cận nguồn vốn tín dụng ưu đãi từ các ngân hàng thương mại như quy định tại dự thảo sẽ khiến mong muốn sở hữu NOXH của người dân càng ngày khó khăn.

HoREA phản đối

Mới đây, Hiệp hội Bất động sản TPHCM (HoREA) đã có văn bản gửi NHNN và Bộ Xây dựng, phản đối các đề xuất loại trừ đối tượng được vay vốn tín dụng ưu đãi để thuê, mua NOXH.

Theo HoREA, đề xuất loại trừ đối tượng được vay vốn tín dụng ưu đãi để mua, thuê mua NOXH của NHNN không phù hợp với các quy định của Luật Nhà ở 2014. Bởi luật này không cấm NHNN chỉ định các ngân hàng thương mại cho vay ưu đãi để mua, thuê mua NOXH.

Qua nghiên cứu từ các nước phát triển, chính sách cốt lõi nhất về NOXH dựa trên 2 nền móng. Một là hỗ trợ tín dụng ưu đãi với lãi suất thấp, hai là thời hạn cho vay dài. Tại Việt Nam, chính sách nhà ở xã hội cũng có nhiều tương đồng với các quốc gia công nghiệp phát triển.

Trước năm 1975, Nhà nước có chính sách nhà ở công lập tại Hà Nội dành cho cán bộ, công nhân viên thuê với giá bao cấp rất thấp. Chính sách này được tiếp tục thực hiện sau năm 1975. Ở phía Nam, trước năm 1975 có các chung cư bán trả góp trong 12 năm. Năm 1990, TPHCM thực hiện thành công dự án 1.000 căn nhà bán trả góp trong 10 năm tại Khu dân cư Bàu Cát, quận Tân Bình.

Luật Nhà ở 2005, 2014 đã dần xây dựng hoàn thiện chính sách về NOXH để hỗ trợ cho 9 nhóm đối tượng, trong đó có 5 nhóm được mua, thuê, thuê mua NOXH, hoặc xây dựng mới, cải tạo, sửa chữa nhà để ở được vay tín dụng dài hạn với lãi suất ưu đãi. Trong 15 năm qua, đã có hàng trăm nghìn hộ gia đình được hưởng lợi từ chính sách ưu đãi về NOXH.

Tuy nhiên, giai đoạn 2015 - 2020 lại có rất ít người dân được vay tín dụng ưu đãi NOXH do thiếu dự án dẫn đến ít sản phẩm và nguồn vốn tín dụng ưu đãi, hoặc Nhà nước cấp bù lãi suất quá chậm và ít.

Trên thực tế, điều người thu nhập thấp cần nhất khi mua, thuê mua NOXH là được vay tín dụng với lãi suất ưu đãi và thời hạn vay dài. Do đó, việc đề xuất loại trừ đối tượng được vay vốn tín dụng ưu đãi đã đi ngược với mục đích hỗ trợ an cư của Nhà nước, đồng thời không phù hợp với Luật Nhà ở.

"Các đối tượng được hưởng chính sách NOXH, người có thu nhập thấp, sẽ bị thiệt thòi nhiều nhất. Điều này cũng tác động tiêu cực đến mục tiêu đảm bảo an sinh xã hội về nhà ở trong bối cảnh giá nhà vẫn leo thang như hiện nay" - HoREA cho hay.

Từ đó, HoREA kiến nghị cho vay tối đa bằng 80% giá trị hợp đồng mua, thuê mua nhà đối với người có nhu cầu NOXH. Đối với khách hàng vay vốn ưu đãi để xây dựng mới hoặc cải tạo, sửa chữa nhà ở của mình thì mức vốn cho vay tối đa bằng 70% giá trị dự toán hoặc phương án vay, tối đa không quá 500 triệu đồng và không vượt quá 70% giá trị tài sản bảo đảm tiền vay.

HoREA cũng đề nghị Bộ Xây dựng xem xét trình Chính phủ đề xuất sửa đổi Khoản 4 Điều 50 Luật Nhà ở 2014 theo hướng bổ sung thêm cụm từ "mua, thuê mua NOXH" để đảm bảo sự thống nhất, đồng bộ của các quy định pháp luật.