Trong bố cục cảnh quan ở Kinh thành Huế, yếu tố nước - gồm, sông, hào, hồ, ao - là yếu tố rất quan trọng, được các công trình sư thời nhà Nguyễn quy hoạch rất hoàn chỉnh.
Theo TS Lê Công Sơn, Trưởng Phòng Cảnh quan Môi trường, Trung tâm Bảo tồn Di tích Cố đô Huế, những di tích cung đình triều Nguyễn đều được xây dựng kề cận sông, suối gắn liền hệ sông Hương.
“Cỗ máy điều hòa” khổng lồ
Sông Hương có thể được xem là xương sống, trục kiến trúc chính của Kinh thành Huế. Tất cả quy hoạch và xây dựng của đô thị Huế suốt mấy trăm năm đều dựa trên “trục nước” đặc biệt này.
Không chỉ chảy qua mặt chính diện kinh thành, sông Hương còn là nguồn cấp nước cho hệ thống sông nhân tạo bao quanh ba mặt còn lại của kinh thành, gồm sông An Hoà ở phía Bắc, sông Kẻ Vạn ở phía Tây, sông Đông Ba ở phía Đông.
 |
Hồ Thái Dịch ở trước điện Thái Hòa, Hoàng thành Huế. |
Ba sông này kết hợp sông Hương ở phía Nam vừa tạo yếu tố phong thuỷ “Tứ thuỷ triều quy”, vừa làm nhiệm vụ bảo vệ thành và tạo nên hệ thống cấp thoát nước, hệ thống giao thông đường thuỷ rất thuận lợi.
Hệ thống hào nước nằm dọc theo bốn mặt Kinh thành và Hoàng thành - vòng thành bên trong Kinh thành - có vai trò chủ yếu là phòng thủ, cũng đóng góp một phần không nhỏ vào diện tích mặt nước của Kinh thành Huế.
Bên trong kinh thành có sông Ngự Hà, vốn là dòng cũ của sông Kim Long, được cải tạo lại và đào dài thêm để dẫn nước xuyên qua kinh thành. Sông Ngự Hà đóng vai trò rất quan trọng trong việc lưu thông nước khu vực nội thành và cũng là tuyến giao thông trọng yếu tại những khu vực này.
Cảnh quan hấp dẫn
Kinh thành Huế cũng có rất nhiều ao hồ. Đó có thể là hồ tự nhiên hoặc những đoạn cũ của sông Kim Long, Bạch Yến còn lại sau khi xây dựng kinh thành. Ngoài ra, rất nhiều ao hồ nhỏ được đào trong khuôn viên cung điện. Những hồ này kết hợp cây cảnh và hòn non bộ hoặc nhà thủy tạ để tạo nên cảnh quan hấp dẫn.
 |
Sông Hương nhìn từ Nghênh Lương Đình, công trình đầu tiên của trục hoàng đạo Kinh thành Huế. |
Toàn bộ diện tích mặt nước của kinh thành, từ sông lớn cho đến ao hồ nhỏ, cùng mảng cây xanh đã tạo nên “cỗ máy điều hòa” khổng lồ, giúp điều hòa khí hậu của một vùng rộng lớn.
Tiếc rằng, đà phát triển của đô thị, sự lấn chiếm, san lấp trái phép của người dân làm cho diện tích ao hồ, cây canh trong Kinh thành Huế giảm nghiêm trọng từ nửa sau thế kỷ 20.
Sau khi Cố đô Huế được công nhận là Di sản thế giới, cuộc chỉnh trang diện mạo Kinh thành Huế trên quy mô lớn đã được khởi động. Hy vọng rằng, đến một ngày, “cỗ máy điều hòa” của Kinh thành sẽ hồi sinh, trả lại không gian mát lành cho vùng đất lịch sử...
