Dự thảo sửa đổi cơ bản các quy định về tổ chức và hoạt động của chính quyền địa phương để thể chế hoá đầy đủ các chủ trương, định hướng trong các Văn kiện, Nghị quyết của Đảng, Kết luận của Bộ Chính trị, Ban Bí thư và cụ thể hoá quy định của Hiến pháp (sau khi sửa đổi) nhằm chuyển đổi mô hình tổ chức chính quyền địa phương từ 3 cấp như hiện nay (gồm cấp tỉnh, cấp huyện và cấp xã) thành 2 cấp (gồm: cấp tỉnh và cấp cơ sở).
Đồng thời bảo đảm tổ chức bộ máy tinh gọn, hiệu năng, hiệu lực, hiệu quả và sự thống nhất, thông suốt của nền hành chính nhà nước từ Trung ương đến cơ sở.
 |
| Ảnh minh họa. |
Cấp cơ sở gồm xã, phường và đặc khu, bỏ thị trấn
Dự thảo Luật gồm 7 chương, 49 điều (giảm 1 điều so với Luật số 65/2025/QH15). Trong đó, giữ nguyên 9 điều, bỏ 3 điều; bổ sung mới 2 điều; sửa đổi, bổ sung 35 điều.
Bên cạnh việc kế thừa những quy định còn phù hợp của Luật Tổ chức chính quyền địa phương hiện hành, dự thảo Luật tập trung sửa đổi, bổ sung các quy định liên quan đến việc tổ chức đơn vị hành chính và mô hình chính quyền địa phương 2 cấp.
Cụ thể, dự thảo Luật sửa đổi các quy định về tổ chức đơn vị hành chính và mô hình chính quyền địa phương 2 cấp, gồm cấp tỉnh và cấp cơ sở, không tổ chức cấp huyện để phù hợp với địa bàn đô thị, nông thôn, hải đảo, đơn vị hành chính kinh tế - đặc biệt.
Theo đó, cấp tỉnh giữ như quy định hiện hành, gồm tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương, có thay đổi về số lượng đơn vị hành chính để bảo đảm đạt tiêu chuẩn theo quy định, đồng thời để mở rộng không gian phát triển.
Tổ chức lại các đơn vị hành chính cấp xã hiện nay để hình thành các đơn vị cấp cơ sở. Đơn vị cấp cơ sở gồm xã, phường và đặc khu ở hải đảo, bỏ thị trấn. Cấp này có diện tích tự nhiên và quy mô dân số đạt từ 300% trở lên so với tiêu chuẩn của cấp xã hiện hành.
Đơn vị hành chính kinh tế đặc biệt giữ như quy định hiện hành, do Quốc hội quyết định thành lập.
Dự thảo Luật quy định chính quyền địa phương cấp tỉnh và cấp cơ sở đều tổ chức HĐND và UBND. HĐND hoạt động theo chế độ tập thể, quyết định theo đa số. UBND hoạt động theo chế độ tập thể, kết hợp với đề cao trách nhiệm của Chủ tịch UBND.
15% nhiệm vụ quyền hạn cấp huyện chuyển lên tỉnh, 85% chuyển xuống xã
Dự thảo có những sửa đổi liên quan đến việc phân định nhiệm vụ, quyền hạn của chính quyền địa phương cấp tỉnh, cấp cơ sở. Đẩy mạnh phân quyền, phân cấp giữa Trung ương với địa phương và giữa chính quyền địa phương cấp tỉnh với chính quyền địa phương cấp cơ sở.
Trên cơ sở mô hình chính quyền địa phương 2 cấp, dự thảo Luật nêu phân định rõ nhiệm vụ, quyền hạn của từng cấp chính quyền địa phương theo hướng:
Cấp tỉnh tập trung ban hành cơ chế, chính sách, chiến lược, quy hoạch, quản lý vĩ mô, các vấn đề có tính chất liên vùng, liên cơ sở, vượt quá năng lực giải quyết của cơ sở, đòi hỏi chuyên môn sâu và đảm bảo tính thống nhất trên toàn cấp tỉnh.
Cấp cơ sở là cấp tổ chức thực hiện chính sách (từ Trung ương và cấp tỉnh), tập trung vào các nhiệm vụ phục vụ người dân, trực tiếp giải quyết các vấn đề của cộng đồng dân cư, cung cấp các dịch vụ công cơ bản, thiết yếu cho người dân trên địa bàn; các nhiệm vụ cần sự tham gia của cộng đồng, phát huy tính chủ động, sáng tạo của cấp cơ sở.
Cụ thể, ngoài các nhiệm vụ, quyền hạn của chính quyền địa phương cấp tỉnh theo quy định hiện hành, chuyển một số nhiệm vụ, quyền hạn của chính quyền địa phương cấp huyện (trước khi giải thể) vượt quá khả năng thực hiện của chính quyền địa phương cấp cơ sở (mới sau xếp) để bổ sung cho chính quyền địa phương cấp tỉnh. Qua rà soát cho thấy, dự kiến có khoảng 15% nhiệm vụ, quyền hạn của chính quyền địa phương cấp huyện hiện nay phải chuyển giao cho chính quyền địa phương cấp tỉnh thực hiện.
Đối với chính quyền địa phương cấp cơ sở, ngoài các nhiệm vụ, quyền hạn của chính quyền địa phương cấp xã theo quy định hiện hành thì chuyển đa số nhiệm vụ, quyền hạn của chính quyền địa phương cấp huyện để giao cho chính quyền địa phương cấp cơ sở (theo đó, chuyển đa số nhiệm vụ, quyền hạn của chính quyền địa phương huyện cho chính quyền địa phương xã và chuyển đa số nhiệm vụ, quyền hạn của chính quyền địa phương quận, thành phố thuộc tỉnh, thành phố thuộc thành phố trực thuộc trung ương, thị xã cho chính quyền địa phương phường thực hiện.
Qua rà soát cho thấy dự kiến có 85% nhiệm vụ, quyền hạn của chính quyền địa phương cấp huyện hiện nay sẽ chuyển giao cho chính quyền địa phương cấp cơ sở thực hiện.
Đề xuất UBND cấp cơ sở có 5 cơ quan chuyên môn
Để bảo đảm cho chính quyền địa phương các cấp thực hiện có hiệu quả nhiệm vụ, quyền hạn được giao, dự thảo Luật đã sửa đổi, bổ sung các quy định về tổ chức bộ máy của chính quyền địa phương cấp tỉnh và cấp cơ sở.
Theo đó, chính quyền địa phương cấp tỉnh, cơ bản giữ như quy định hiện hành, chỉ tăng số lượng số lượng thích hợp đại biểu HĐND cho phù hợp với việc sáp nhập các đơn vị hành chính cấp tỉnh (từ 63 đơn vị hành chính cấp tỉnh còn 34 đơn vị)và bổ sung quy định Ủy viên của Ban của HĐND cấp tỉnh có thể là đại biểu hoạt động chuyên trách do Ủy ban Thường vụ Quốc hội quy định để kế thừa quy định tại các Nghị quyết của Quốc hội về tổ chức chính quyền đô thị.
Đối với chính quyền địa phương cấp cơ sở, dự thảo Luật quy định về cơ cấu tổ chức của HĐND và UBND cấp cơ sở (xã, phường, đặc khu) cơ bản thiết kế như đối với HĐND và UBND cấp huyện (trước khi giải thể), nhưng có quy mô nhỏ hơn.
Theo đó, số lượng đại biểu HĐND cấp cơ sở tối đa là 40 đại biểu (riêng đối với các xã do có vị trí biệt lập không tiến hành tổ chức lại nếu có quy mô dân số ít thì cơ bản giữ nguyên như quy định của Luật hiện hành).
HĐND cấp cơ sở có 2 Ban là Ban Pháp chế và Ban Kinh tế - Xã hội. UBND cấp cơ sở được tổ chức các cơ quan chuyên môn với số lượng phù hợp.
Dự thảo Luật còn đề xuất UBND cấp cơ sở có 5 cơ quan chuyên môn, gồm: Văn phòng (tham mưu thực hiện nhiệm vụ chung của Đảng ủy, HĐND, UBND cấp cơ sở); Phòng Kinh tế (đối với xã, đặc khu) hoặc Phòng Kinh tế, Hạ tầng và Đô thị (đối với phường và đặc khu Phú Quốc); Phòng Nội vụ - Tư pháp; Phòng Văn hóa - Xã hội và Trung tâm phục vụ hành chính công.
Dự luật kế thừa quy định hiện hành về kỳ họp thường lệ của HĐND mỗi năm ít nhất 2 kỳ và họp chuyên đề hoặc họp để giải quyết công việc phát sinh đột xuất.
