Theo GS.TS Nguyễn Bá Đức, Phó Chủ tịch Hội Ung thư Việt Nam, nhiều bệnh nhân nhầm ung thư lưỡi với nhiệt miệng “tái đi tái lại” nhiều lần. Đến lúc đau khi ăn uống, đau kéo dài gây khó nói, nhai, chảy máu lưỡi, đau tai… mới đi khám thì bệnh ở giai đoạn muộn, di căn đến phổi, gan hoặc xương.
Không ngờ vết loét nhỏ mà bị ung thư
BS Hà Hải Nam, Phó trưởng Khoa Ngoại 1, Bệnh viện K (Hà Nội), kể lại trường hợp bệnh nhân 52 tuổi tới khám vì ăn uống kém, đau vùng lưỡi, đặc biệt khi ăn uống và đánh răng.
 |
Không ngờ vết loét nhỏ mà bị ung thư - Ảnh minh họa |
Tổn thương tiền ung thư hay gặp các loại bạch sản, hồng sản, xơ viêm dưới niêm mạc. Các tổn thương này dễ chuyển thành ung thư khi có tác nhân tác động. Bạch sản có nguy cơ trở thành ác tính 6%, dạng phẳng khoảng 5%, dạng mụn cơm 10%, dạng loét là 15 - 20%, dạng liken phẳng thoái hóa 5%.
Qua thăm khám, bác sĩ thấy bờ lưỡi của bệnh nhân có vết loét 1 cm, xơ chai, bờ khá cứng, dễ chảy máu. Bên cạnh đó, 2 răng hàm số 5, 6 bị mòn vẹt. Đặc biệt, quá trình siêu âm phát hiện có thêm một số hạch vùng cổ, kích thước 0,8 - 1,2 cm, ranh giới không rõ, mất cấu trúc hạch, nghi ngờ hạch ác tính. Chọc tế bào hạch cho kết quả: Hạch di căn của ung thư biểu mô.
Bệnh nhân được chẩn đoán ung thư lưỡi di căn hạch cổ. Cả bệnh nhân và người nhà đều vô cùng ngỡ ngàng, không thể nghĩ rằng, chỉ vết loét ở lưỡi thôi mà nghiêm trọng như vậy.
Ung thư lưỡi là loại ung thư khoang miệng thường gặp nhất. Các triệu chứng của bệnh ung thư khoang miệng giai đoạn đầu khó được phát hiện vì nó tương tự các triệu chứng viêm nhiễm bình thường ở khoang miệng.
Một số dấu hiệu gợi ý bao gồm: Vết loét trong miệng kéo dài quá 2 tuần không đỡ (loét môi, lợi, lưỡi… dễ nhầm với nhiệt miệng), đau vùng miệng, ăn nhai nuốt khó, chảy máu, vận động lưỡi kém, nổi hạch vùng cổ, bất thường răng lợi…
“Các triệu chứng trên xảy ra ở những người hút thuốc lá, uống rượu, nhai trầu, tổn thương niêm mạc miệng mãn tính (hồng sản, bạch sản, xơ hoá), nhiễm HPV, chế độ ăn thiếu vitamin A, đều cần được kiểm tra kỹ để loại trừ tổn thương ác tính”, BS Nam nhấn mạnh.
 |
Ca phẫu thuật ung thư lưỡi cho bệnh nhân tại Bệnh viện K - Ảnh BS Nguyễn Quốc Dũng |
Theo BSCKI Nguyễn Bá Mạnh, Phó trưởng Khoa Ngoại Ung bướu và Chăm sóc giảm nhẹ, Bệnh viện Hữu nghị Việt Tiệp (Hải Phòng), ung thư lưỡi ngày càng gia tăng, chủ yếu ở người bệnh trên 40 tuổi. Nguyên nhân chủ yếu là hút thuốc lá và uống rượu.
Ung thư lưỡi là một trong 20 loại ung thư thường gặp nhất. Ở giai đoạn đầu, các triệu chứng thường không rõ ràng nên rất dễ bị bỏ qua. Người bệnh có cảm giác như dị vật hoặc xương cá cắm vào lưỡi, rất khó chịu nhưng qua đi nhanh. Khoảng 70% người bệnh ung thư lưỡi phát hiện bệnh ở giai đoạn 3 hoặc 4, khi vùng khoang miệng, lưỡi đã lở loét nặng. Người bệnh phải chịu đựng đau đớn khi ăn, nuốt, thậm chí miệng có mùi khó chịu…
Thống kê cho thấy, ung thư lưỡi là u ác tính nguyên phát tại lưỡi, ung thư thường gặp nhất trong các ung thư vùng khoang miệng, chiếm 30 - 40%.
Theo Hiệp hội Ung thư Mỹ, mỗi năm, thế giới có khoảng 263.900 ca mắc mới và khoảng 128.000 trường hợp tử vong. Cũng tại Mỹ, năm 2009 có 10.530 trường hợp ung thư mới mắc, 1.900 ca tử vong và tỷ lệ nam/nữ là 2/1.
Tại Pháp, ung thư khoang miệng chiếm 11 - 16% tổng số ung thư ở nam. Khoảng 75% ung thư khoang miệng gặp ở nam giới, trong đó ung thư lưỡi chiếm 18%. Ấn Độ có tỷ lệ mắc ung thư lưỡi cao nhất.
Ở Việt Nam, theo ghi nhận của Bệnh viện K, năm 1995 - 1996, tỷ lệ mắc ung thư khoang miệng ở nam là 2,9/100.000 dân một năm; nữ là 2,7/100.000 dân một năm. Ghi nhận ung thư giai đoạn 2001 - 2004 ở 5 tỉnh thành (Hà Nội, Hải Phòng, Thái Nguyên, Thừa Thiên Huế, Cần Thơ) cho thấy, tỷ lệ mắc ung thư khoang miệng ở nam là 4/100.000 dân/năm, nữ 2,7/100.000 dân/năm. Ung thư lưỡi thường gặp ở lứa tuổi từ 50 - 60, nam gặp nhiều hơn nữ, tỷ lệ nam/nữ là 3/1.
 |
Phát hiện điều trị sớm có thể khỏi hoàn toàn - Ảnh BS Nguyễn Quốc Dũng |
Phát hiện sớm có thể chữa khỏi hoàn toàn
BS Hoàng Đào Chinh, Khoa Xạ trị - Xạ phẫu, Bệnh viện Trung ương Quân đội 108, cho hay, ung thư lưỡi là u ác tính nguyên phát tại lưỡi, trong đó chủ yếu là ung thư biểu mô vảy. Hầu hết trường hợp ung thư lưỡi không tìm được nguyên nhân bệnh sinh. Tuy nhiên, người ta thấy có một số yếu tố nguy cơ liên quan bệnh bao gồm:
- Hút thuốc lá: Nghiên cứu của Gehanno (Mỹ) cho thấy, nếu hút 15 điếu/ngày kéo dài 20 năm, nguy cơ mắc ung thư cao gấp 5 lần so với người không hút.
- Uống rượu: Nghiên cứu của Brian (Mỹ) nếu hút thuốc và uống rượu thì nguy cơ mắc ung thư đầu mặt cổ tăng lên 10 - 15 lần. Theo Abraham và cộng sự (năm 2010), tỷ lệ này là 15 - 40 lần.
- Nhai trầu: Cũng là yếu tố nguy cơ trong ung thư khoang miệng. Người nhai trầu có nguy cơ mắc cao gấp 4 - 35 lần so với người không nhai trầu.
- Vệ sinh răng miệng: Tình trạng vệ sinh răng miệng kém, hàm răng giả không tốt, răng mẻ kích thích lâu ngày đưa đến dị sản và ung thư.
- Nhiễm Virus: Nhiễm HPV, đặc biệt là type 2, 11, 16, 19 đã được chứng minh gặp nhiều trong ung thư khoang miệng.
- Chế độ dinh dưỡng: Chế độ dinh dưỡng thiếu vitamin A, E, D, sắt, hoa quả, cũng là yếu tố làm tăng nguy cơ gây ung thư khoang miệng.
- Các tổn thương tiền ung thư: Bạch sản, hồng sản, loạn sản ...
- Tăng quá mức gen sinh ung thư Bcl - 2 nằm trên vị trí đảo ngược của nhiễm sắc thể 18 hoặc đột biến gen ức chế ung thư p53.
BS Hoàng Đào Chinh nhấn mạnh, khi được phát hiện sớm, ung thư khoang miệng có thể được chữa khỏi hoàn toàn bằng phẫu thuật. Phát hiện sớm ung thư khoang miệng có thể thực hiện dễ dàng qua quan sát và sờ nắn trực tiếp tổn thương nghi ngờ.
Mỗi người nên thường xuyên tự khám miệng để kịp thời phát hiện dấu hiệu sớm của ung thư khoang miệng.
Cách phòng ngừa ung thư lưỡi
Giữ gìn vệ sinh răng miệng, bỏ thói quen xấu như hút thuốc lá, sử dụng rượu bia…
Khi có dấu hiệu bất thường, cần đến chuyên khoa ung thư để có thể phát hiện sớm và điều trị kịp thời.
