Bộ Tài chính muốn được trao thẩm quyền điều tra thuế cho ngành thuế.
Công chức thuế được khởi tố vụ án, khởi tố bị can?
Bộ Tài chính đề xuất bổ sung chính sách về điều tra thuế vào dự thảo Luật quản lý thuế (sửa đổi) theo hướng bổ sung quy định thẩm quyền của cơ quan thuế, công chức thuế trong việc thực hiện các biện pháp phòng, chống và ngăn chặn vi phạm pháp luật thuế, trốn thuế.
Cụ thể: khi phát hiện có hành vi vi phạm pháp luật về thuế đến mức phải truy cứu trách nhiệm hình sự thì cơ quan thuế, công chức thuế có thẩm quyền khởi tố vụ án, khởi tố bị can, thực hiện các hoạt động điều tra theo quy định của pháp luật tố tụng hình sự và pháp luật về tổ chức điều tra hình sự.
Lý do được Bộ Tài chính viện dẫn là, ở nước ta, cơ quan thuế do chưa được giao quyền điều tra các hành vi tội phạm về thuế nên toàn bộ các vụ vi phạm có dấu hiệu hình sự đều chuyển vụ việc sang cơ quan điều tra để điều tra, khởi tố vụ án. Tuy nhiên, tỷ lệ các vụ xử lý được còn thấp do hành vi vi phạm pháp luật về thuế phức tạp đa dạng, diễn ra trên phạm vi rộng, có liên quan đến chứng từ, sổ sách, kế toán, thanh toán…;
Ngoài ra, theo Bộ Tài chính, cơ quan công an do hạn chế về lực lượng, không chuyên sâu về chuyên môn nghiệp vụ thuế,… nên quá trình điều tra, trưng cầu giám định thường bị chậm trễ, dẫn đến truy thu tiền thuế trốn, tiền thuế chiếm đoạt không kịp thời.
Theo Bộ Tài chính, hiện nay, theo quy định Bộ luật hình sự năm 2015 thì mức trốn thuế 100 triệu đồng là có thể bị khởi tố hình sự, nhưng để phát hiện trốn thuế với mức trên cần thiết phải qua cơ quan điều tra thuế. Cơ quan này điều tra phát hiện và xác định chính xác số thuế trốn trước khi chuyển sang cơ quan tố tụng để thực hiện các thủ tục khởi tố.
Ngược lại, nếu điều tra hình sự phát hiện không phải trốn thuế thì cơ quan thuế chỉ xử lý ở mức độ hành chính, nhưng có trường hợp khi cơ quan điều tra chuyển lại cơ quan thuế để xử phạt thì không tiến hành được do hết thời hiệu xử phạt.
Như vậy, Bộ Tài chính cho rằng: Nếu cơ quan thuế được giao quyền điều tra ban đầu thì việc thu thập số liệu, hồ sơ, chứng từ chứng minh hành vi vi phạm pháp luật về thuế của đối tượng nộp thuế sẽ được rút ngắn và có tính chuyên nghiệp cao… Từ đó xác định được nhanh hành vi phạm tội của đối tượng nộp thuế, làm giảm chi phí về thời gian, kịp thời xử lý thu tiền thuế trốn của đối tượng nộp thuế để nộp ngân sách và đảm bảo công bằng cho các đối tượng nộp thuế.
Do vậy, để thống nhất về mặt chức năng cho cơ quan thuế trong quản lý nhà nước về thuế, Bộ Tài chính đề nghị sửa đổi, bổ sung Luật quản lý thuế, Luật Tổ chức cơ quan điều tra hình sự cho phép cơ quan thuế thực hiện chức năng điều tra thuế.
Lo ngại vừa đá bóng vừa thổi còi
Tuy nhiên, đề xuất này của Bộ Tài chính vấp phải nhiều ý kiến trái chiều từ các bộ ngành.
Cụ thể, theo Bộ Tư pháp, việc này cần phải có đánh giá tác động về tính chuyên nghiệp, chuyên sâu của công chức thuế trong hoạt động tố tụng và làm rõ phạm vi hoạt động điều tra thuế.
“Trong trường hợp bổ sung thẩm quyền của của cơ quan thuế, công chức thuế trong việc khởi tố vụ án, khởi tố bị can thì chính sách này tác động đến hệ thống pháp luật (đặc biệt là tố tụng hình sự) như thế nào cũng cần được đánh giá cụ thể”, Bộ Tư pháp nêu ý kiến.
Bộ Thông tin và Truyền thông đề nghị không bổ sung chức năng Điều tra thuế vào Luật quản lý thuế sửa đổi vì hiện nay chức năng điều tra theo quy định hiện hành không thuộc thẩm quyền của cơ quan quản lý thuế. Trong một số trường hợp thì cơ quan quản lý thuế cũng là đối tượng điều tra thuế, vì vậy việc điều tra thuế nên để một cơ quan độc lập với cơ quan quản lý thuế thực hiện để đảm bảo tính minh bạch và đúng với chức năng, nhiệm vụ của các cơ quan quản lý.
Còn Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) lo ngại tình trạng “vừa đá bóng vừa thổi còi”. VCCI đề nghị cân nhắc việc bổ sung chức năng điều tra vì nếu bổ sung thêm chức năng cho Cơ quan thuế – chức năng điều tra thuế, thì cùng 1 cơ quan, cùng 1 bộ máy vừa thực hiện thu thuế, vừa thực hiện thanh tra rồi lại thực hiện hoạt động điều tra thuế. Việc này sẽ có thể làm giảm tính khách quan của hoạt động điều tra tố tụng, giảm tính minh bạch của hoạt động quản lý thuế.
Trước ý kiến của các bộ ngành, Bộ Tài chính khẳng định: Việc điều tra của cơ quan thuế thực chất là việc bổ sung thẩm quyền tiến hành một số hoạt động điều tra ban đầu cho cơ quan thuế.
Chẳng hạn, đối với tội phạm ít nghiêm trọng trong trường hợp phạm tội quả tang, chứng cứ và lai lịch người phạm tội rõ ràng thì quyết định khởi tố vụ án hình sự, lấy lời khai, khám người, khám nơi cất giữ hàng hóa, khởi tố bị can, tiến hành các biện pháp điều tra khác,… theo quy định của Bộ luật tố tụng hình sự, kết thúc Điều tra và chuyển hồ sơ vụ án cho Viện kiểm sát có thẩm quyền.
Đối với tội phạm nghiêm trọng, rất nghiêm trọng, đặc biệt nghiêm trọng hoặc tội phạm ít nghiêm trọng nhưng phức tạp thì quyết định khởi tố vụ án hình sự, lấy lời khai, thu giữ, khám người… chuyển hồ sơ vụ án cho Cơ quan Điều tra.
“Như thế bộ phận điều tra của cơ quan thuế trong tương lai là cơ quan được giao nhiệm vụ tiến hành một số hoạt động điều tra trong lĩnh vực thuế, có tổ chức, nhiệm vụ, quyền hạn nhỏ hơn Cơ quan Điều tra của Công an nhân dân, Cơ quan Điều tra trong Quân đội nhân dân, Cơ quan Điều tra của Viện kiểm sát nhân dân tối cao”, Bộ Tài chính giải trình.
Ngoài ra, theo Bộ Tài chính, “điều tra thuế” chỉ là một biện pháp nghiệp vụ, chỉ điều tra khi phát hiện có dấu hiệu gian lận thuế, trốn thuế có tổ chức, móc nối có hệ thống nhiều tổ chức, cá nhân với nhau; nghĩa là khi thanh tra không đủ sức làm thì điều tra thuế mới vào cuộc.
“Điều tra thuế mang tính chất điều tra hành chính chứ hoàn toàn không nhằm mục tiêu để khởi tố; cơ quan điều tra thuế hoàn toàn không bắt người mà sẽ phối hợp với điều tra hình sự khi cần thiết”, Bộ Tài chính khẳng định.
Theo Lương Bằng (VNN)
