Cây khoản đông hoa
Khoản đông hoa là nụ hoa phơi hay sấy khô của cây khoản đông hoa (Đồ Hề, Đông Hoa, Đông Hoa Nhị, Hổ Tu, Khỏa Đống, Khoản Đống, Khoản Hoa, Mật Chích Khoản Đông, Thác Ngô, Thị Đông, Toản Đông, Xá Phế Hậu), thuộc họ cúc.
Đây là cây mọc hoang và được trồng ở Trung Quốc và nhiều nước châu Âu, là vị thuốc được dùng từ lâu đời cả trong đông y và tây y để chữa ho có đờm, ho ra máu.
Thành phần chính của hoa gồm: chất khoáng, tinh dầu, flavonoid, tanin, có tác dụng: Nhuận Phế, tiêu đờm, chỉ thấu, định suyễn, ôn phế, giáng khí… chuyên chủ trị ho, khí nghịch lên, ho ra máu mủ. Ngày dùng 6-12g dưới dạng thuốc sắc, dùng riêng hay phối hợp với nhiều vị thuốc khác.
Trà hoa khoản đông + tuyền phúc: Tuyền phúc hoa 5g, khoản đông hoa 10g, hạnh nhân 10g, đường đỏ 30g. Các vị thuốc đem sắc kỹ, lấy nước bỏ bã, chế thêm đường đỏ, chia uống nhiều lần thay trà trong ngày.
Công dụng: sơ phong tán hàn, tuyên thông phế khí, chỉ khái, được dùng để chữa ho do cảm mạo phong hàn (ho do lạnh) tiếng ho nặng, khạc đờm trắng loãng, sợ lạnh…
Cháo khoản đông + hoa mai: Hoa mai khô 10g, khoản đông hoa 10g, gạo tẻ 60g, mật ong lượng vừa đủ. Đem gạo nấu thành cháo rồi cho hoa mai và khoản đông hoa đã tán thành bột vào đun thêm 5 phút nữa, tiếp đó hoà thêm mật ong, chia ăn vài lần trong ngày.
Công dụng: thanh nhiệt nhuận phế, giáng khí hoá đàm, chỉ khái, dùng để chữa ho do phong nhiệt và đàm nhiệt.
Kẹo thuốc khoản đông + cúc bạch nhật: Khoản đông hoa 15g, cúc bách nhật 15g, mật ong 250g. Hai thứ hoa đem sấy khô tán bột rồi hoà với mật ong, đựng trong lọ kín dùng dần. Mỗi ngày uống 3 lần, mỗi lần 2 thìa với nước ấm.
Công dụng : nhuận phế hạ khí, chỉ khái định suyễn, dùng để chữa ho có kém theo khó thở.
Cao khoản đông + cúc tuyền hoa: Khoản đông hoa 250g, tuyền phúc hoa 250g, mật ong 500g. Đem hai loại hoa gói vào túi vải ngâm nước chừng 60 phút rồi sắc trong 30 phút, sắc 3 lần như vậy rồi hoà 3 nước sắc với nhau, chế thêm mật ong, đem cô nhỏ lửa cho đến khi thành dạng cao đặc, để nguội, đựng trong lọ kín dùng dần. Mỗi ngày uống 2 lần, mỗi lần 2 thìa, dùng liên tục trong 15 ngày.
Công dụng: nhuận phế hạ khí, chỉ khái hoá đàm, định suyễn, dùng để chữa chứng ho suyễn lâu ngày.
ThS Hoàng Khánh Toàn (Chủ nhiệm khoa Y học cổ truyền Bệnh viện TƯQĐ 108)
