Thấp nhiệt sinh chứng hoàng đản

(khoahocdoisong.vn) - Chứng thấp nhiệt ở người cao tuổi thường do nhiễm phải tà khí thấp nhiệt uế trọc (vi khuẩn) hoặc do tỳ vị yếu. Phần nhiều do cảm nhiễm tà khí hoặc do bệnh nhân nghiện rượu làm tổn thương tỳ vị, tỳ mất chức  năng kiện vận, thấp nhiệt ngăn trở mà sinh bệnh.

Triệu chứng lâm sàng. Bệnh nhân sốt, bứt rứt khó chịu trong người, đầu nặng nề, ngực bụng trướng đầy, ăn uống kém, hay sợ mùi dầu mỡ, mặt mắt toàn thân màu vàng, ngứa, tiểu tiện đỏ mà khó đi. Nếu phụ nữ là người cao tuổi thường ra khí hư màu vàng, có mùi hôi, rêu lưỡi nhớt dày, mạch huyền sác.

Cơ chế bệnh. Chứng thấp nhiệt ở người cao tuổi thường phát sinh về mùa hạ, mùa thu, vì hai mùa này lượng mưa khá nhiều, thấp khí thịnh, người cao tuổi tỳ vị yếu nên dễ nhiễm bệnh. Trong Đông y thấp là âm tà, nhiệt là dương tà, hai chứng thường lẫn lộn, khó chẩn đoán, khi điều trị cũng không dễ tháo gỡ, chứng thấp nhiệt thường nằm dai dẳng ở trung tiêu (tỳ vị) biến hóa rất phức tạp, thường do thấp khí khốn tỳ, làm tỳ mất chức năng vận hóa mà chuyển hóa bệnh thành hai dạng: Một là theo dương hóa nhiệt, hoặc theo âm hóa hàn. Nếu theo dương hóa nhiệt là do thể trạng của bệnh nhân dương khí vốn thịnh, bệnh thường nhiệt nặng hơn thấp, hoặc trong quá trình điều trị thầy thuốc dùng quá nhiều thuốc ôn táo làm thấp tà kém đi, nhiệt tà mạnh lên hóa thành táo nhiệt.

Hai là: Theo âm hóa hàn, trường hợp này thường do người bệnh vốn dương hư, hoặc do người bệnh thuộc thể thấp nặng hơn nhiệt, hoặc trong quá trình điều trị thầy thuốc dùng quá nhiều thuốc đắng lạnh làm tổn thương dương khí dẫn đến thấp tà lấn át nhiệt tà, bệnh chuyển thành chứng hàn thấp. Trong lý luận của Đông y, chứng thấp nhiệt hết sức phức tạp. Bệnh chứng của từng bệnh nhân không hoàn toàn giống nhau (do viêm gan A, B, C hoặc viêm túi mật, túi mật bị sỏi làm tắc nghẽn, hoặc gan bị thoái hóa do uống nhiều rượu bia, hoặc do sốt rét lâu ngày, sỏi thận, sỏi bàng quang, đau tê mỏi…). Khi chẩn đoán và điều trị phải căn cứ vào nguyên nhân cụ thể và cơ địa của từng bệnh nhân để điều trị có kết quả.

Thấp nhiệt sinh chứng hoàng đản. Do tà khí bên ngoài (vi khuẩn) theo mùa xâm nhập vào cơ thể, không thoát ra được uất lại, hoặc do ăn uống không sạch, hoặc uống nhiều rượu bia làm tổn thương tỳ vị, thấp với nhiệt cấu kết hun đốt can đởm làm đởm chấp (dịch mật) tràn ra ngoài bì phu mà sinh bệnh. Triệu chứng: Bệnh nhân toàn thân và mắt có màu vàng tươi, sốt cao, khát nước, trong người bứt rứt, rêu lưỡi vàng nhớt, mạch huyền sác, hoặc nhu sác. Điều trị: Thanh nhiệt lợi thấp trừ hoàng đản. Bài thuốc Nhân trần hao thang và bài Nhân trần ngũ linh tán gia giảm: Nhân trần 36g, đại hoàng 12g, chi tử 12g, bạch truật 12g, phục linh 12g, quế chi 6g, trạch tả 16g, trư linh 8g. Ngày uống một thang, sắc uống 3 lần trong ngày, uống trước khi ăn.

Thấp nhiệt sinh bệnh cổ trướng. Do ăn nhiều thức ăn cay nóng, xào nướng lâu ngày tích lại nung nấu thành thấp nhiệt, hoặc do mắc chứng hoàng đản tích tụ kéo dài không khỏi cấu kết tích tụ mà sinh bệnh. Triệu chứng: Bụng trướng to, rắn đầy mà đau, phiền nhiệt, đắng miệng, khát không muốn uống nước, tiểu tiện đỏ, đại tiện táo bón, da vàng mắt vàng. Điều trị: Thanh nhiệt lợi thấp công hạ trục thủy. Bài thuốc Trung mãn phân tiêu hoàn: Hậu phác 20g, hoàng liên 8g, trư linh 8g, khương hoàng 6g, hoàng cầm 16g, bán hạ (chế) 16g, trạch tả 12g, nhân sâm 4g, chỉ thực 16g, quất bì 12g, sa nhân 8g, bạch truật 8g, tri mẫu 16g, phục linh 8g, can khương 8g, cam thảo 4g. Cách dùng: Ngày uống một thang sắc uống 3 lần trong ngày uống lúc đói.

TTND. BS.cao cấp Nguyễn xuân Hướng (nguyên Chủ tịch Hội Đông y VN)

Theo Đời sống
back to top