Xe sử dụng 2 năm trở lên là xuống cấp
Theo chương trình “Nghiên cứu thí điểm đo kiểm khí thải và hỗ trợ đổi xe mô tô, xe gắn máy cũ đang lưu hành trên địa bàn thành phố”, những chiếc xe máy cũ trên 18 năm tuổi tại Hà Nội nếu không đạt tiêu chuẩn về khí thải có thể được hỗ trợ bằng một khoản tiền để đổi sang xe mới. Chương trình do Sở TN&MT chủ trì soạn thảo trình UBND TP Hà Nội. Theo đó, Hà Nội sẽ lựa chọn 8 trạm đo khí thải và 30 đại lý hỗ trợ đổi xe máy cũ trên địa bàn 6 quận là: Hoàn Kiếm, Cầu Giấy, Đống Đa, Hai Bà Trưng, Thanh Xuân, Hà Đông. Người dân mang xe máy cũ đến các địa điểm này để đo kiểm về khí thải, nếu xe không bảo đảm điều kiện, sẽ được Hiệp hội Xe máy Việt Nam (VAMM) hỗ trợ kinh phí đổi xe máy mới với mức hỗ trợ 2 – 4 triệu đồng/trường hợp. Thời gian triển khai chương trình dự kiến trong 3 tháng từ tháng 9 - 12/2020 với số lượng ước khoảng 5.000 mô tô, xe máy được đo kiểm khí thải.
TS Nguyễn Văn Nguyên, giảng viên Viện Cơ khí Động lực, Đại học Bách khoa Hà Nội cho biết, theo thiết kế, động cơ xe máy khi sử dụng di chuyển quãng đường từ 20.000km hoặc có thời gian từ 2 năm trở lên bắt đầu có biểu hiện xuống cấp nên chắc chắn các tiêu chuẩn thiết kế về độ bền, khí thải tạo ra cũng sẽ không đạt đủ tiêu chuẩn. Nếu tiếp tục sử dụng sẽ góp phần không nhỏ gây ô nhiễm môi trường, đặc biệt là ở các thành phố lớn như TPHCM, TP Hà Nội... Mặc dù vậy, hiện nay vẫn chưa có quy định cụ thể về thời gian sử dụng của xe máy nên việc thu hồi đối với những chiếc xe máy cũ chỉ mang tính vận động, hỗ trợ chứ không bắt buộc được.
PGS.TS Nguyễn Lê Ninh, Ủy viên Hội đồng Tư vấn khoa học - kỹ thuật - môi trường (Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam TPHCM) cho rằng, xe máy cũng phải đưa vào kiểm định định kỳ cả về độ an toàn và tiêu chuẩn khí thải, không chỉ xe cũ mà ngay cả xe mới nếu xuống cấp, không đáp ứng an toàn về khí thải cũng không cho sử dụng. Đối với xe máy đã quá hạn sử dụng cần được thu hồi lại với một giá chấp nhận được để giảm thiểu ô nhiễm môi trường.
Chỉ cần sửa, không cần đổi
Theo TS Nguyễn Văn Nguyên, thực tế có những chiếc xe mặc dù động cơ đã cũ, không đạt về tiêu chuẩn khí thải nhưng chỉ cần sửa chữa vài bộ phận bên trong là vẫn có thể vận hành tốt, đảm bảo các yếu tố về kỹ thuật hoạt động, môi trường mà không mất nhiều chi phí sửa chữa. Hiện nay, giá thành của một chiếc xe máy rẻ nhất cũng gần 20 triệu đồng. Nếu được hỗ trợ từ 2 - 4 triệu đồng/xe không đủ tiêu chuẩn để đổi xe mới, người dân sẽ vẫn phải bỏ ra tối thiểu 16 triệu đồng để sở hữu 1 chiếc máy mới. Trong khi, họ chỉ có thể bỏ ra từ 2 - 3 triệu đồng để sửa chữa là vẫn có thể có được phương tiện đi lại từ chiếc xe máy cũ sẽ phù hợp hơn với nhiều người lao động.
Theo TS Nguyễn Văn Nguyên, chương trình mà Sở TN&MT Hà Nội đang đề xuất nên tập trung vào việc tư vấn, hỗ trợ người dân sửa chữa phương tiện mình đang có sao cho đảm bảo đủ tiêu chuẩn khí thải hơn là việc đổi xe cũ lấy xe mới. Nhất là trong bối cảnh ảnh hưởng của dịch bệnh, nhiều người gặp khó khăn về kinh tế thì việc bỏ ra khoản tiền cả chục triệu đồng để có chiếc xe mới trong khi xe cũ vẫn còn sử dụng được là điều không cần thiết. Chỉ những chiếc xe nào không thể phục chế, sửa chữa thì mới nên đổi xe mới, tránh lãng phí và cũng tránh mang tiếng vì khó khăn do Covid-19 nên doanh nghiệp sử dụng “chiêu thức” để kích cầu bán hàng. Đối với người sử dụng, xe máy dù có tuổi thọ lâu năm nhưng nếu được sửa chữa, bảo dưỡng định kỳ thì khả năng đáp ứng tiêu chuẩn khí thải vẫn rất cao.
Theo Cục Đăng kiểm, cả nước hiện có hơn 50 triệu xe máy hoạt động (Hà Nội có 5,7 triệu xe, TPHCM có 8,1 triệu xe), chiếm 95% số lượng xe cơ giới và thải ra 80 - 90% khí CO, HC, 50% lượng NOx trong tổng lượng phát thải xe cơ giới.
