Củ gừng có tên khoa học là Zingiber officinale Roscoe, được sử dụng rộng rãi làm gia vị và dùng trong y học dân gian.

Trong y học cổ truyền, gừng thường được sử dụng để hỗ trợ các tình trạng lạnh bụng, đầy hơi. Khi ăn đồ sống lạnh hoặc khi thời tiết hạ nhiệt khiến tỳ vị bị ảnh hưởng, gừng giúp làm ấm, thúc đẩy tiêu hóa, giảm cảm giác chướng bụng và đầy hơi.

Trường hợp ho do lạnh, nhất là ho do cảm mạo phong hàn kèm triệu chứng ngứa cổ, ho có đờm trong loãng, gừng có tác dụng tán hàn, làm ấm đường hô hấp và cải thiện tình trạng ho. Với những người có cơ thể suy yếu, tay chân thường xuyên lạnh khi trời trở gió, gừng còn giúp kích thích lưu thông khí huyết, đưa hơi ấm đến các chi, giảm rõ rệt cảm giác ớn lạnh.

Không chỉ là gia vị có tính ấm, vị cay, gừng trong mùa lạnh còn được nhiều người dùng như một phương pháp tăng cường sức khỏe đơn giản nhưng hiệu quả. Trong đó, phổ biến nhất là trà gừng mật ong - thức uống được ưa chuộng khi trời trở lạnh. Sự kết hợp giữa vị cay ấm của gừng và vị ngọt dịu cùng đặc tính kháng khuẩn của mật ong tạo thành "bài thuốc" giữ ấm cơ thể từ bên trong, hỗ trợ tăng đề kháng trước các virus gây cảm lạnh. Cách pha cũng rất đơn giản: gừng tươi cạo vỏ, thái lát mỏng hoặc đập dập, hãm với nước sôi từ 5 đến 10 phút. Khi nước còn khoảng 40–50°C, cho mật ong vào để giữ trọn vẹn dưỡng chất.

Với người bị cảm lạnh, dân gian có bài thuốc sử dụng gừng tươi nấu với rượu để giải cảm, cạo gió. Khi gặp các vấn đề về đường hô hấp như cảm cúm, ho, viêm phế quản, khó thở, hen suyễn, gừng tươi cũng được sử dụng để hỗ trợ điều trị.

Bên cạnh đó, gừng còn có đặc tính chống viêm mạnh, giúp giảm bớt các triệu chứng liên quan đến các tình trạng như viêm khớp và viêm xương khớp. Gừng cũng được sử dụng như một phương thuốc chữa buồn nôn và say tàu xe. Theo các chuyên gia y tế ở John Hopkins Medicine, dùng gừng rất hiệu quả trong việc giảm bớt cơn buồn nôn sau điều trị ở bệnh nhân ung thư, mà thường không có tác dụng phụ như các loại thuốc chống buồn nôn thông thường...

Bên cạnh những lợi ích không thể phủ nhận, gừng cũng có thể gây ra một số tác dụng phụ không mong muốn, thậm chí gây hại cho sức khỏe nếu sử dụng không đúng cách, đặc biệt là với những người có bệnh lý nền hoặc cơ địa nhạy cảm.

Người bị bệnh gan không nên ăn gừng

Gừng có tính nóng, khi vào cơ thể sẽ kích thích hoạt động bài tiết của tế bào gan. Điều này có thể gây quá tải cho gan, đặc biệt là với những người đang mắc các bệnh lý về gan như viêm gan, xơ gan, gan nhiễm mỡ… Gừng còn có thể làm tăng men gan, gây vàng da, suy giảm chức năng gan.

Người bị bệnh gan nên hạn chế tối đa việc sử dụng gừng, kể cả gừng tươi, gừng khô, bột gừng hay tinh dầu gừng. Nếu muốn sử dụng, cần tham khảo ý kiến bác sĩ để được tư vấn liều lượng phù hợp.

Người bị sỏi mật

Tính nóng của gừng có thể làm co thắt túi mật, khiến sỏi mật bị mắc kẹt, gây đau đớn, tắc nghẽn đường mật. Trong trường hợp sỏi mật lớn, gừng có thể gây viêm túi mật, viêm đường mật, thậm chí là nhiễm trùng máu. Người bị sỏi mật không nên sử dụng gừng dưới bất kỳ hình thức nào.

Trà gừng có tác dụng làm ấm cơ thể rất tốt. Ảnh minh hoạ/Internet

Người bị bệnh dạ dày

Gừng có tính kích thích niêm mạc dạ dày, có thể làm tăng tiết axit dạ dày, gây ợ chua, nóng rát dạ dày, khó tiêu, đầy hơi. Với những người bị viêm loét dạ dày, tá tràng, gừng có thể làm tổn thương niêm mạc dạ dày, khiến tình trạng viêm loét trở nên nghiêm trọng hơn, gây đau đớn, chảy máu dạ dày.

Người bị viêm loét dạ dày, tá tràng, trào ngược dạ dày thực quản nên hạn chế sử dụng gừng. Nếu sử dụng, nên dùng với liều lượng nhỏ, sau bữa ăn và kết hợp với các thực phẩm khác để giảm kích ứng dạ dày.

Người mắc bệnh trĩ

Gừng có tính nóng, có thể làm tăng lưu lượng máu đến vùng hậu môn trực tràng, khiến búi trĩ sưng to, gây đau rát, ngứa ngáy, chảy máu, khó chịu. Người bị bệnh trĩ nên hạn chế sử dụng gừng, đặc biệt là trong giai đoạn bệnh đang tiến triển.

Người có cơ địa nóng trong

Gừng có tính nóng, có thể làm tăng triệu chứng nóng trong như nhiệt miệng, táo bón, mụn nhọt, khó ngủ, tiểu buốt, tiểu rắt… Vì vậy, người có cơ địa nóng trong nên hạn chế tối đa việc sử dụng gừng, đặc biệt là vào mùa hè hoặc trong những ngày thời tiết nắng nóng. Để bảo vệ sức khỏe, người có cơ địa nóng trong nên tham khảo ý kiến của bác sĩ hoặc chuyên gia dinh dưỡng để có chế độ ăn uống và sinh hoạt phù hợp.

Phụ nữ mang thai

Gừng có thể làm tăng nguy cơ co bóp tử cung, gây sảy thai hoặc sinh non, đặc biệt là trong 3 tháng cuối thai kỳ. Mặc dù chưa có nghiên cứu nào khẳng định chắc chắn, nhưng một số ý kiến cho rằng gừng có thể ảnh hưởng đến sự phát triển của thai nhi. Phụ nữ mang thai, đặc biệt là trong 3 tháng cuối, nên hạn chế sử dụng gừng. Nếu muốn sử dụng, cần tham khảo ý kiến bác sĩ.

Chuyên gia khuyên rằng, không nên sử dụng bừa bãi với lượng quá nhiều gừng tươi mỗi ngày, bởi dùng nhiều có thể gây ra các vấn đề sức khỏe nghiêm trọng như: tăng nguy cơ chảy máu, giảm tác dụng của thuốc điều trị...