Điểm ùn ứ rác tại phường Hồng Hải, thành phố Hạ Long đang được xử lý (ảnh chụp sáng ngày 6/8). (Ảnh: Bùi Đức Hiếu/TTXVN)
Những ngày đầu tháng 8/2021, thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh bỗng dưng bị ngập trong rác, gây ô nhiễm môi trường, mất mỹ quan đô thị và ảnh hưởng đến đời sống, sinh hoạt của người dân.
Nguyên nhân là do bất đồng về giải quyết tài chính giữa chính quyền địa phương và doanh nghiệp đầu tư dự án xử lý rác thải rắn.
Vụ việc tạm lắng xuống khi từ ngày 5/8, mỗi ngày 1/3 số rác thải sinh hoạt được đưa về Nhà máy xử lý rác thải Khe Giang (xã Thượng Yên Công, thành phố Uông Bí) xử lý.
Đây là đơn vị có đủ năng lực đáp ứng, hỗ trợ tiếp nhận xử lý một lượng lớn rác thải sinh hoạt trên địa bàn thành phố Hạ Long, gợi mở hướng đi mới cho cuộc "khủng hoảng" xử lý rác thải ở thành phố này.
Mắc vì… pháp lý và công nghệ
Dự án Trung tâm xử lý rác thải rắn sinh hoạt do Công ty cổ phần tập đoàn Indevco (gọi tắt là Công ty Indevco) đầu tư tại 2 xã Vũ Oai và Hòa Bình (thành phố Hạ Long) theo công nghệ lò đốt, công suất khoảng 900 tấn/ngày, phục vụ thu gom, xử lý rác của thành phố Hạ Long và Cẩm Phả.
Tuy nhiên, do có nhiều vướng mắc trong đầu tư như điều chỉnh quy hoạch; điều chỉnh chủ trương đầu tư; thay đổi hình thức đầu tư; tính pháp lý; công nghệ chưa phù hợp nên dự án chậm tiến độ đặt ra nên đến nay vẫn chưa thể đưa vào vận hành.
Trong công văn số 72/INDEVCO ngày 26/5/2021 gửi Ủy ban Nhân dân tỉnh Quảng Ninh, Công ty Indevco thừa nhận hệ thống lò đốt chất thải rắn sinh hoạt đã thi công bởi đội ngũ trong nước không thể đáp ứng được như kỳ vọng nên công ty đã tìm kiếm các tập đoàn nước ngoài có công nghệ và năng lực tài chính để thay đổi sang công nghệ hiện đại, tiên tiến hơn, đồng thời tiếp cận với nguồn vốn tài trợ từ chính họ.
Song tất cả các phương án trên đều bị các đối tác từ chối vì tính pháp lý phức tạp của dự án Trung tâm xử lý chất thải rắn sinh hoạt (việc triển khai dự án khi chưa đủ điều kiện pháp lý để khởi công xây dựng).
Công ty Indevco tính đến phương án chuyển nhượng toàn bộ dự án cũng bất thành bởi giá chuyển nhượng mà Indevco đưa ra là 300 tỷ đồng quá cao, trong khi các công trình, dây chuyền công nghệ xử lý rác đã đầu tư hoàn toàn không sử dụng lại được.
Ngày 30/6, Chủ tịch Hội đồng quản trị Công ty Indevco Đỗ Tiến Dũng đưa ra phương án: tặng cho Ủy ban Nhân dân tỉnh Quảng Ninh toàn bộ giá trị quyền sử dụng đất, cơ sở hạ tầng, tài sản gắn liền với đất công ty đã đầu tư trong dự án Trung tâm xử lý chất thải rắn sinh hoạt và đề nghị Ủy ban Nhân dân tỉnh xem xét, giới thiệu cho công ty một nhà đầu tư để thực hiện chuyển nhượng dự án.
Gặp khó, Công ty Indevco đề nghị Ủy ban Nhân dân tỉnh xem xét, có chủ trương, chính sách hỗ trợ công ty các chi phí đã đầu tư để xây dựng, vận hành và đảm bảo môi trường cho các hố chứa chất thải rắn chờ xử lý mà công ty đã thực hiện từ tháng 11/2016 đến tháng 4/2021 với số tiền khoảng 115 tỷ đồng. Vì đã qua hơn 4 năm thực hiện mà chưa nhận được tiền từ các địa phương.
Phía các cơ quan tham mưu của Ủy ban Nhân dân tỉnh Quảng Ninh thì cho rằng nội dung Công ty Indevco đề nghị là không phù hợp với quy định của pháp luật hiện hành nên không có cơ sở để xem xét hỗ trợ.
Từ giải pháp tình huống
Không tìm được tiếng nói chung, trong tháng 7/2021, Công ty Indevco liên tiếp có 2 lần thông báo về việc ngừng cho Công ty Judenco (đơn vị thu gom, vạn chuyển rác thải sinh hoạt) mượn đường vào bãi tập kết rác chờ xử lý, khiến rác bị ùn ứ khắp các ngõ ngách, đường phố của thành phố Hạ Long trong những ngày đầu tháng 8/2021.
Chỉ vài ngày sau sự cố trên, Ủy ban Nhân dân tỉnh Quảng Ninh đã chỉ đạo thành phố Hạ Long nhanh chóng xử lý dứt điểm lượng rác ùn ứ trên địa bàn và yêu cầu địa phương này có phương án lâu dài trong việc xử lý rác thải sinh hoạt.
Ngày 3/8, Sở Tài nguyên và Môi trường đã có Văn bản số 5167/TBNT-BVMT về việc báo cáo bổ sung việc vận chuyển rác thải sinh hoạt phía Tây thành phố Hạ Long (khoảng 100 tấn/ngày) đưa về Nhà máy xử lý rác thải Khe Giang do Công ty cổ phần Đầu tư và Xây dựng Việt Long xử lý.
Từ ngày 5/8, Nhà máy xử lý rác thải Khe Giang bắt đầu tiếp nhận xử lý một phần rác thải giảm tải cho địa bàn thành phố Hạ Long.
Để đáp ứng nhu cầu xử lý rác thải sinh hoạt ngày càng phát sinh nhiều cho các địa phương, đầu tháng 5/2021, Công ty cổ phần Đầu tư và Xây dựng Việt Long tiếp tục đầu tư lò thêm 2 lò đốt mới có công suất 400 tấn/ngày.
Như vậy, đến cuối tháng 7/2021, chỉ với 5/6 lò đốt của Nhà máy xử lý rác Khe Giang đã có công suất xử lý khoảng 600 tấn rác/ngày.
Bãi rác lớn được phủ bạt qua loa trên những tuyến đường tại thành phố Hạ Long hôm 5/8. (Ảnh: TTXVN)
Theo đánh giá của cơ quan chuyên môn, với việc nâng công suất xử lý rác thải, Nhà máy xử lý rác thải Khe Giang đủ năng lực đáp ứng, hỗ trợ tiếp nhận xử lý một lượng lớn rác thải sinh hoạt cho địa bàn thành phố Hạ Long. Qua đó, phần nào hỗ trợ hiệu quả việc xử lý rác thải sinh hoạt cho các địa phương lân cận, đảm bảo môi trường, chất lượng cuộc sống của người dân.
Thành phố Hạ Long đang gấp rút triển khai phương án cấp bách xử lý môi trường, theo đó đã hoàn tất quy hoạch khu đất khoảng 28.500m2 ở xã Hòa Bình (nằm ngoài ranh giới của Dự án Trung tâm xử lý chất thải rắn của Công ty Indevco) để chôn lấp chất thải sinh hoạt.
Quy mô đầu tư xây dựng bãi chôn lấp kích thước mặt bằng đảm bảo mỗi ngày tiếp nhận tối đa 200 tấn rác thải sinh hoạt trên địa bàn thành phố Hạ Long.
Góp phần cải thiện chất lượng môi trường
Ngày 5/8, Ủy ban Nhân dân tỉnh Quảng Ninh yêu cầu các cơ quan chức năng có liên quan và thành phố Hạ Long tập trung đánh giá, rà soát, giải quyết dứt điểm từng vấn đề còn tồn tại, vướng mắc thuộc trách nhiệm của cơ quan quản lý đối với dự án Trung tâm xử lý chất thải rắn tại xã Vũ Oai và xã Hòa Bình do Công ty cổ phần tập đoàn Indevco làm chủ đầu tư theo đúng quy định.
Trước đó, tháng 7/2021, Ủy ban Nhân dân tỉnh giao Sở Kế hoạch và Đầu tư chủ trì, phối hợp với các Sở: Xây dựng, Tài nguyên và Môi trường, Ủy ban Nhân dân thành phố Hạ Long và các đơn vị liên quan tập trung đánh giá, rà soát các tồn tại, vướng mắc đối với dự án Trung tâm xử lý chất thải rắn; chủ động làm việc với Công ty Indevco trên quan điểm tỉnh Quảng Ninh luôn đồng hành cùng doanh nghiệp, tập trung tháo gỡ khó khăn, vướng mắc cho doanh nghiệp nhằm giữ ổn định môi trường đầu tư kinh doanh của tỉnh.
Ủy ban Nhân dân tỉnh yêu cầu cơ quan chức năng nghiên cứu, rà soát, bổ sung quy hoạch vị trí các nhà máy xử lý rác thải, bãi xử lý rác trên địa bàn tỉnh đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế-xã hội trong thời gian tới của tỉnh nói chung và mỗi địa phương nói riêng để thu hút nhà đầu tư có năng lực tài chính, kinh nghiệm ở lĩnh vực này; khẩn trương đưa ra phương án, giải pháp lâu dài, tránh tình trạng rác thải ùn ứ tiếp diễn trở lại như thời gian qua.
Ngày 9/8, thành phố Hạ Long đã họp bàn với các xã, phường để đánh giá thực trạng, bàn phương án phân loại, thu gom, vận chuyển và xử lý chất thải rắn sinh hoạt, chất thải xây dựng được dự kiến triển khai thí điểm ở thành phố.
Từ 1/1/2022, thành phố Hạ Long sẽ triển khai đồng loạt các phương án phân loại, thu gom, vận chuyển và xử lý chất thải rắn sinh hoạt, chất thải xây dựng.
Bí thư Thành ủy Hạ Long Vũ Văn Diện khẳng định qua sự cố về môi trường của thành phố những ngày qua, việc thành phố thực hiện các phương án phân loại, thu gom, vận chuyển, xử lý chất thải rắn sinh hoạt, chất thải xây dựng là một trong những giải pháp lâu dài nhằm cải thiện chất lượng môi trường và phát triển đô thị bền vững.
Trước mắt, thành phố yêu cầu chính quyền 12 xã và phường Hoành Bồ xác định sớm khu vực xử lý rác thải sinh hoạt làm phân vi sinh để phục vụ sản xuất nông nghiệp./.
