Quan sát trăng đoán thời tiết

Trăng càng sáng, mùa đông càng lạnh?

TS Lê Thanh Hải, nguyên Giám đốc Trung tâm Dự báo Khí tượng Thủy văn Quốc gia chia sẻ, theo kinh nghiệm của các cụ ngày xưa kết hợp với kinh nghiệm làm về khí tượng thủy văn nhiều năm, thì có thể quan sát Trăng rằm tháng 8 để biết thời tiết mùa đông sắp tới có lạnh không, mức độ lạnh như thế nào. Cụ thể, năm nay, theo quan sát của ông, mùa đông năm nay sẽ rét hơn so với năm ngoái. Tuy nhiên, mức độ lạnh không đạt những năm rét kỷ lục giống như mấy năm trước gặp phải.

“Theo các mô hình dự báo thì mùa đông này vẫn ấm hơn so với trung bình nhiều mùa đông trước đây. Nhưng mức độ không tăng hơn nhiều, chỉ 0.5 đến 1.0 độ C (năm ngoái, các tháng 12, 1 và 2 đều cao hơn trung bình nhiều năm 1 đến 2 độ C). Do biến đổi khí hậu, gần đây, mùa đông nào cũng ấm hơn trung bình nhiều năm nhưng luôn tiềm ẩn nguy cơ có tháng, có thời kỳ rất ấm (nóng) và có tháng, có thời kỳ lại rất lạnh, lập các kỷ lục (ví dụ như tháng 1 năm 2016, tuyết rơi nhiều nơi, xa nhất về phía nam là Vụ Quang, Hà Tĩnh).

PGS.TS Phạm Đức Thi, Trung tâm KH&CN Khí tượng Thủy văn cho biết, trong dân gian còn truyền lại nhiều kinh nghiệm về dự báo thời tiết khá chính xác. Ví dụ như việc quan sát Trăng vào rằm tháng 8. Nếu Trăng càng sáng thì chứng tỏ trời càng rét, mưa ít hơn và ngược lại. Hay một số đúc kết như “Trăng tỏ thì được ruộng sâu, Trăng lu thì thâu ruộng cạn”, “Trông giăng dễ mấy ai từng/Quầng lo đại hạn, tán mừng trời mưa”, hay “Muốn ăn lúa tháng năm, trông trăng rằm tháng 8”… Trước đây có một cán bộ ngành khí tượng thủy văn đã bỏ ra nhiều năm liên tiếp quan sát Trăng rằm tháng 8 và cũng có những đúc kết khá gần với công nghệ dự báo thời tiết hiện đại.

Kinh nghiệm dân gian là một kênh để tham khảo

Theo Trung tâm Dự báo Khí tượng Thủy văn Quốc gia, theo các kết quả dự báo mới nhất về hiện tượng ENSO cho thấy: Nhiệt độ mặt nước biển khu vực NINO3.4 tiếp tục giảm và chuyển sang trạng thái trung tính từ tháng 8/2019. Dự báo trạng thái trung tính sẽ tiếp tục diễn ra trong các tháng cuối năm 2019 và đầu năm 2020 nhưng nghiêng về pha nóng. Nhiệt độ trung bình tháng 10-12/2019 ở Bắc Bộ và khu vực từ Thanh Hóa -Thừa Thiên Huế cao hơn TBNN từ 1.0-1.5 độ, các nơi khác cao hơn TBNN từ 0.5-1.0 độ; từ tháng 01 đến tháng 3/2020 phổ biến ở mức cao hơn TBNN từ 0.5-1.0 độ.

Dự báo, từ nay đến cuối năm 2019 có khả năng mật độ bão hoạt động trên khu vực Biển Đông ở mức ít hơn TBNN (khoảng 3-5 cơn); trong đó có khoảng 1-3 cơn ảnh hưởng trực tiếp đến đất liền nước ta, trọng điểm là khu vực Trung Bộ và Nam Bộ. Cần đề phòng khả năng xuất hiện của những cơn bão mạnh và có quỹ đạo phức tạp. Trong tháng 10/2019, trên các sông suối khu vực Bắc Bộ sẽ xuất hiện lũ nhỏ. Lũ quét, sạt lở đất có nguy cơ tiếp tục xảy ra tại khu vực vùng núi, đặc biệt khu vực Việt Bắc và Tây Bắc.

Như vậy, những dữ liệu quan trắc dự báo về thời tiết mùa đông tới chưa có căn cứ để khẳng định sẽ lạnh hơn các năm khác. Tuy nhiên theo PGS.TS Phạm Đức Thi, do biến đổi khí hậu nên các quy luật hiện nay gần như bị phá vỡ liên tục. Việc dự báo thời tiết với khoảng thời gian quá xa thì xác suất đúng sẽ rất thấp. Việc quan sát Trăng để đoán thời tiết là một kinh nghiệm dân gian, không phải nghiên cứu khoa học, nên xác xuất chính xác không phải là cao, nhưng cũng là kênh đáng để tham khảo.