Nguyên nhân ô nhiễm
Xã Đại Bái có 3 làng gồm Đại Bái, Ngọc Xuyên và Đoan Bái, trong đó chỉ có làng Đại Bái với khoảng trên 1 nghìn hộ tham gia sản xuất, kinh doanh các sản phẩm đồng. Nghề đúc đồng tại Đại Bái đã có lịch sử gần hàng ngàn năm tuổi, tuy nhiên nhiều người đặt câu hỏi tại sao bây giờ mới bị ô nhiễm.
Theo Chi cục Bảo vệ môi trường tỉnh Bắc Ninh, thì làng nghề đúc đồng Đại Bái được coi là làng nghề có ô nhiễm về môi trường, còn nhóm làng nghề báo động về ô nhiễm môi trường ở Bắc Ninh thì phải kể đến làng Đa Hội (làng đúc sắt), làng Văn Môn (làng đúc chì).
Theo tìm hiểu làng nghề Đại Bái được chia thành 5 xóm và một cụm công nghiệp, tương ứng với từng xóm là các hộ sản xuất các mặt hàng khác nhau. Ô nhiễm môi trường của làng nghề khá nghiêm trọng, lượng khói bụi, tiếng ồn vượt quá nhiều lần mức cho phép, các ao hồ trong làng và thậm chí là giếng cổ của làng cũng đã chuyển màu đen và bốc mùi khó chịu. Nguyên nhân được xác định là các chất phế thải sau khi được đúc, cán, cô bã như; xỉ than, bã nhôm, đồng… không được thu hồi mà đổ bừa bãi ra môi trường xung quanh.
Nước thải của các hộ làng nghề có sử dụng hoá chất như axit, sút… không được thu gom lại để xử lý mà đổ thẳng trực tiếp ra lòng sông, ao hồ, kênh mương. Một nguyên nhân khác là do ô nhiễm khói bụi trong sản xuất đúc, cô phế liệu gây ra.
 |
| Giếng cổ của làng bị ngấm độc nên nước đen đặc. |
Qua khảo sát trong tổng số 164 hộ chuyên cô đúc nguyên liệu với 170 lò đúc thì có tới hàng trăm lò xây ống khói chưa đạt tiêu chuẩn, và có nhiều hộ chưa xây dựng ống khói như ở xóm Sôn, xóm Ngoài, làng Mới. Mặt khác, do đặc thù làng nghề sử dụng các thiết bị dập, cán, gò, dát nên tiếng ồn trong khu vực làng nghề rất lớn, ảnh hưởng đến sức khoẻ của người dân.
Khoảng hơn chục năm trở lại đây do mở rộng sản xuất mà ô nhiễm môi trường của Đại Bái ngày thêm gia tăng kéo theo những hệ lụy về sức khỏe. Nhiều người ở địa phương khẳng định, mỗi năm xã có hàng chục người đi khám thì kết quả cho thấy đều có dấu hiệu của bệnh ung thư, chủ yếu là ung thư vòm họng và gan.
 |
| Nhiều lò đốt ở Đại Bài chưa đạt tiêu chuẩn. |
Sau 5 năm phê duyệt – dự án vẫn chưa triển khai?
Để xử lý triệt để tình trạng ô nhiễm môi trường sống khu vực làng nghề đúc đồng Đại Bái, từ năm 2014 UBND tỉnh Bắc Ninh đã phê duyệt dự án đầu tư xây dựng công trình xử lý ô nhiễm môi trường làng nghề đúc đồng xã Đại Bái với tổng vốn đầu tư hơn 52 tỷ đồng từ nguồn sự nghiệp tài nguyên môi trường được giao hàng năm và các nguồn vốn khác do UBND huyện Gia Bình làm chủ đầu tư.
Sở TN&MT tỉnh Bắc Ninh cũng xác nhận và cho biết dự án đầu tư xây dựng công trình xử lý ô nhiễm môi trường làng nghề đúc đồng xã Đại Bái được triển khai từ năm 2014 đến 2016, với mục tiêu xử lý tình trạng ô nhiễm môi trường nước thải, rác thải, khí thải tại làng nghề đúc đồng, nhằm giảm thiểu tình trạng ô nhiễm môi trường, cải thiện chất lượng cuộc sống của người dân trên địa bàn xã Đại Bái.
 |
| Không có hệ thống xử lý nước thải, người dân đành xả thẳng nước ra môi trường. |
Theo đó, quy mô đầu tư dự án sẽ xây dựng 2 khu xử lý nước thải sản xuất và sinh hoạt tại cụm công nghiệp làng nghề và hai thôn Ngoài, Tây Giữa của xã Đại Bái với công suất mỗi khu đạt từ 900 - 1.000 m3/ngày đêm, đảm bảo nước thải trước khi thải ra môi trường đạt tiêu chuẩn nước thải (cột A) theo quy chuẩn, quy định.
Đồng thời, sẽ xây dựng hệ thống xử lý rác thải sản xuất và sinh hoạt với công suất khoảng 5 tấn/ngày đêm; trong đó, rác thải sinh hoạt khoảng 3,5 tấn/ngày đêm, rác thải sản xuất 1,5 tấn/ngày đêm.
Dự án cũng lắp đặt thử nghiệm hệ thống xử lý khí thải tại một số hộ làm nghề sản xuất trên địa bàn làng nghề đúc đồng Đại Bái; và lắp đặt hệ thống lò đốt rác thải sản xuất độc hại hai buồng công nghệ cao công suất 250kg/h, đảm bảo đồng bộ, xử lý rác theo tiêu chuẩn, quy chuẩn hiện hành.
 |
| Người dân Đại Bái ngóng chờ dự án suốt 5 năm qua. |
Tuy nhiên, theo thông tin chúng tôi có được thì dự án đầu tư xây dựng công trình xử lý ô nhiễm môi trường làng nghề đúc đồng xã Đại Bái có tổng vốn trên 52 tỷ đồng đến nay vẫn chưa đi vào hoạt động. Được phê duyệt đến nay đã hơn 5 năm, nhưng những mong ngóng đón chờ của người dân gần như rơi vào vô vọng.
Còn theo một nguồn tin xác thực, dự án này không những chưa đi vào hoạt động mà thậm chí còn chưa được triển khai. Nguyên nhân vì sao chưa được triển khai dự án, thì nguồn tin giấu tên cho rằng, có thể do thiếu vốn hoặc vướng mắc ở một khâu nào đó.
“Ô nhiễm môi trường ở làng nghề đúc đồng Đại Bái là có, tuy nhiên vẫn chưa đến mức nghiêm trọng như ở Đa Hội hoặc Văn Môn. “Chưa đến mức nghiêm trọng” không có nghĩa là chủ quan, chúng tôi vẫn cảnh báo và trong thời gian tới sẽ thực hiện kiểm tra, quan trắc… và ra mức độ cảnh báo chính xác đối với người dân”, Ông Lưu Xuân Hùng, Chi cục trưởng Chi cục Bảo vệ Môi trường – Sở Tài nguyên Môi trường tỉnh Bắc Ninh.
