Khủng hoảng nhân công trong dịch

Dòng người khốn khổ

Dịch Covid-19 diễn biến phức tạp khiến TPHCM và các tỉnh phía Nam buộc phải thực hiện giãn cách xã hội theo Chỉ thị 16 và Chỉ thị 16+. Lệnh giãn cách này đã ảnh hưởng đến hầu hết những người lao động, nhất là các lao động tự do và công nhân thời vụ.

Dịch bệnh kéo dài, thiếu thu nhập, lương thực khan hiếm khiến nhiều người lao động buộc phải phải chấp nhận “chạy dịch”, tìm đường về quê.

Tuy nhiên, phần lớn người lao động “di cư” này đều mờ mịt không biết tương lai làm gì khi hết dịch? Ở lại quê nhà hay tiếp tục vào các khu công nghiệp và đối diện với nguy cơ một làn sóng dịch mới?!

Trong nhiều năm qua, TPHCM và vùng kinh tế trọng điểm phía Nam là nơi thu hút hàng triệu nhân công từ các vùng quê nghèo ở các tỉnh miền Trung, Tây Nguyên tìm đến làm việc và sinh sống.

Đây cũng là cơ hội để các doanh nghiệp lớn yên tâm đầu tư vì nguồn cung ứng nhân lực dồi dào. Theo thống kê của các cơ quan chức năng, mỗi năm trung bình TPHCM tăng khoảng 200.000 người lao động dân có đăng ký chính thức, chưa kể hàng trăm nghìn người tạm trú khi đến sinh sống, làm việc tại các khu công nghiệp, khu chế xuất…

Mặc dù hiện nay chưa có con số thống kê chính thức về số lượng dân tản cư khỏi TPHCM cũng như các tỉnh, thành phía Nam về quê, nhưng ước tính phải đến hàng chục nghìn người “chạy dịch” Covid-19.

Việc dòng người về các địa phương một phần nào đó giảm áp lực cách ly, xét nghiệm, tiêm phòng cho TPHCM và các tỉnh khác. Tuy nhiên, nó cũng đang khiến nhân lực lao động của các doanh nghiệp này rơi vào tình trạng thiếu nghiêm trọng.

Doanh nghiệp khốn khổ

Tính đến nay, hàng loạt doanh nghiệp thuộc nhiều lĩnh vực đã có văn bản thông báo, kiến nghị lên các cấp chính quyền vì khó duy trì sản xuất trong điều kiện dịch bệnh. Nguyên nhân chủ yếu là do khan hiếm nguyên liệu sản xuất và thiếu nhân công để duy trì.

Tình trạng khan hiếm nguyên liệu đang dần được tháo gỡ nhờ sự vào cuộc của các cấp chính quyền, nhất là sau văn bản hỏa tốc của Phó Thủ tướng Lê Văn Thành yêu cầu không kiểm tra đối với xe “luồng xanh”.

Tuy nhiên, bài toán nhân lực đang là bài toán khó đối với các doanh nghiệp sản xuất hiện nay. Môi trường tập trung trong khu công nghiệp (KCN), khu chế xuất là nơi lý tưởng để dịch bệnh lây lan. Do đó, doanh nghiệp muốn được hoạt động thì phải đảm bảo phương án sản xuất 3 tại chỗ - ăn tại chỗ, nghỉ tại chỗ, làm việc tại chỗ.

Phương án này cách ly nhà máy với nhà máy, tập trung được công nhân tránh tiếp xúc ngoài, giúp lực lượng y tế có thể nhanh chóng khoanh vùng và dập dịch nếu có F0 xuất hiện. Tuy nhiên, nhà máy sản xuất không có công năng để ở, do đó, việc bố trí cho công nhân ăn, ngủ nghỉ tại nhà máy tạo áp lực rất lớn lên doanh nghiệp. Đảm bảo phương án sản xuất “3 tại chỗ” cũng khiến doanh nghiệp phải chi thêm rất nhiều chi phí để duy trì sản xuất.

Hiệp hội Dệt May Việt Nam (Vitas) cho biết, không phải doanh nghiệp nào cũng có khả năng lo liệu một chỗ ở tập thể cho toàn bộ công nhân. Khu vực sinh hoạt của công nhân được trang bị trong thời gian rất ngắn, không có không gian riêng tư nên không thực sự thoải mái như ở nhà. Đây là nguyên nhân chính khiến đó 35% số doanh nghiệp trong ngành phải đóng cửa.

Tổng Giám đốc Công ty Acecook Việt Nam (doanh nghiệp có thị phần lớn trong ngành mỳ ăn liền) cho hay, hiện nay số lao động đăng ký “3 tại chỗ” chỉ chiếm khoảng một nửa tổng số lao động, do đó sản lượng sản xuất giảm rất nhiều so với bình thường, điều này dẫn đến một vấn đề lớn là nguồn cung đang không đáp ứng đủ nhu cầu của thị trường.

Một doanh nghiệp sản xuất hàng tiêu dùng thiết yếu cho biết, nhà máy tại Bình Dương chỉ còn 800/2.400 công nhân còn làm việc, số còn lại đã nghỉ hết do sợ lây nhiễm. Dây chuyền sản xuất bị rối loạn, sụt giảm không đủ cung cấp sản phẩm cho thị trường. 

Chưa kể, hiện nay đã xuất hiện nhiều ca nhiễm trong nhà máy kể cả khi phương án "3 tại chỗ" đã được triển khai. Tiền Giang thậm chí còn phải đóng cửa các KCN vì xuất hiện hơn 260 ca nhiễm trong 2 KCN Mỹ Tho và KCN Long Giang.

Tâm lý sợ lây nhiễm thêm thông tin các địa phương đang tổ chức đoàn đón người dân hồi hương nên số lượng người lao động tiếp tục “chạy dịch” được dự báo sẽ còn tăng. Tình trạng thiếu hụt công nhân đang là tình trạng chung của các công ty sản xuất tại phía Nam, gây áp lực duy trì chuỗi cung ứng của doanh nghiệp.

Doanh nghiệp đã phải cố gắng thực hiện nhiều phương án như chia kíp sản xuất, luân phiên sản xuất để có thể duy trì sản xuất, tuy nhiên những phương án này phát sinh thêm chi phí và vẫn khó đáp ứng được nhu cầu thị trường.

Để giữ chân công nhân và duy trì sản xuất, Vitas hay Acecook Việt Nam đều cho rằng tiêm văcxin là phương án hữu hiệu nhất. Tuy nhiên, hiện nay chỉ một số doanh nghiệp, người lao động tại đã được chính quyền địa phương tạo điều kiện để tiêm mũi 1, phần lớn doanh nghiệp đang gặp khó khi tiếp cận với văcxin, thậm chí có doanh nghiệp đã đề xuất chủ động mua văcxin nhưng không được phê duyệt.