Béo phì ở trẻ em đang trở thành vấn đề sức khỏe cộng đồng trên phạm vi toàn cầu, đặc biệt là tại các thành phố lớn nơi lối sống hiện đại, ít vận động và thói quen ăn uống không lành mạnh ngày càng phổ biến. Ở Việt Nam, theo thống kê từ Bộ Y tế, tỷ lệ trẻ em thừa cân, béo phì tại đô thị đã tăng nhanh trong thập kỷ qua. Béo phì không chỉ khiến trẻ cảm thấy tự ti, mặc cảm mà còn là tiền đề dẫn đến nhiều bệnh lý nguy hiểm khi trưởng thành như tiểu đường type 2, cao huyết áp, gan nhiễm mỡ, bệnh tim mạch…

Hình minh hoạ/ Nguồn: Internet

Không áp dụng các chế độ ăn kiêng cực đoan

Trẻ em cần đầy đủ dưỡng chất để phát triển toàn diện, đặc biệt là protein, chất béo tốt, canxi, sắt, vitamin D, A, E… Việc áp dụng các chế độ ăn kiêng hà khắc có thể khiến trẻ thiếu hụt vi chất cần thiết, gây ảnh hưởng đến chiều cao, trí não và hệ miễn dịch. Thay vì cắt giảm quá mức lượng calo, cha mẹ nên tập trung xây dựng chế độ ăn lành mạnh, cân đối với:

Nhiều rau xanh và trái cây tươi: giúp cung cấp chất xơ, vitamin, khoáng chất.

Chất đạm vừa đủ: từ thịt nạc, trứng, cá, đậu, sữa.

Chất béo lành mạnh: từ dầu oliu, cá hồi, bơ, hạt.

Tinh bột tốt: chọn gạo lứt, bánh mì nguyên cám, khoai lang thay vì gạo trắng hay bánh ngọt.

Việc cho trẻ ăn đủ bữa, đúng giờ, tránh ăn khuya cũng là yếu tố quan trọng giúp kiểm soát cân nặng.

Hình thành thói quen ăn uống lành mạnh thay vì ép buộc

Việc ép buộc trẻ giảm cân bằng cách cấm đoán tuyệt đối một số loại thực phẩm có thể gây ra sự phản kháng, hoặc khiến trẻ phát triển tâm lý ám ảnh với đồ ăn. Thay vào đó, hãy giáo dục trẻ về dinh dưỡng một cách nhẹ nhàng, khuyến khích trẻ nhận biết lợi ích của thực phẩm tốt và tác hại của thực phẩm nhiều đường, dầu mỡ.

Một số cách giúp trẻ thay đổi hành vi ăn uống hiệu quả:

Cho trẻ cùng tham gia chuẩn bị bữa ăn gia đình.

Giới thiệu món ăn mới một cách sáng tạo, vui nhộn.

Tạo môi trường ăn uống không có tivi, điện thoại để trẻ tập trung cảm nhận bữa ăn.

Tăng cường vận động phù hợp với lứa tuổi

Một trong những nguyên nhân chính khiến trẻ tăng cân không kiểm soát là do thiếu vận động. Học online, sử dụng thiết bị điện tử nhiều, ít chơi ngoài trời đang trở thành thói quen phổ biến ở trẻ em thành thị.

Cha mẹ nên khuyến khích trẻ tham gia các hoạt động thể chất phù hợp như:

Đi bộ, đạp xe quanh khu phố.

Chơi thể thao nhẹ như cầu lông, bơi lội, bóng rổ.

Tham gia lớp học nhảy, yoga thiếu nhi.

Thực hiện thử thách vận động mỗi ngày cùng gia đình.

Điều quan trọng là biến vận động thành một phần của lối sống, không phải nghĩa vụ. Trẻ sẽ vui vẻ tham gia nếu cảm thấy đó là trò chơi, chứ không phải hình phạt vì béo phì.

Quan tâm đến cảm xúc và sức khỏe tâm lý của trẻ

Béo phì không chỉ là vấn đề thể chất mà còn ảnh hưởng sâu sắc đến tâm lý trẻ. Trẻ thừa cân thường dễ bị trêu chọc, bắt nạt ở trường học, từ đó sinh ra mặc cảm, tự ti hoặc rối loạn ăn uống. Cha mẹ cần quan tâm đến cảm xúc của con, không nên chỉ trích, so sánh hay tạo áp lực quá mức.

Hãy động viên, khen ngợi những nỗ lực nhỏ của con trong hành trình giảm cân. Tạo môi trường yêu thương và tin tưởng giúp trẻ cảm thấy an toàn khi chia sẻ khó khăn, từ đó có thêm động lực thay đổi.

Làm gương và đồng hành cùng con

Trẻ nhỏ học bằng cách bắt chước. Nếu cha mẹ có thói quen ăn uống không lành mạnh, lười vận động, thì khó có thể yêu cầu con làm ngược lại. Gia đình chính là tấm gương và môi trường giáo dục hiệu quả nhất.

Cha mẹ nên:

Ăn cùng con, ăn những món giống con.

Hạn chế để sẵn đồ ăn vặt không lành mạnh trong nhà.

Cùng con lên kế hoạch hoạt động mỗi tuần.

Biến hành trình giảm cân thành một “cuộc phiêu lưu” của cả gia đình.

Tham khảo chuyên gia khi cần thiết

Trong một số trường hợp, trẻ béo phì mức độ nặng, có bệnh nền hoặc rối loạn chuyển hóa, cha mẹ nên đưa con đến bác sĩ nhi khoa, chuyên gia dinh dưỡng hoặc tâm lý để được tư vấn và xây dựng kế hoạch can thiệp cụ thể. Tuyệt đối không tự ý cho trẻ uống thuốc giảm cân hay áp dụng các phương pháp không được kiểm chứng.

Giảm cân cho trẻ em là một quá trình cần sự kiên nhẫn, hiểu biết và đồng hành từ cha mẹ. Mục tiêu không chỉ là giảm vài con số trên bàn cân, mà là giúp con xây dựng một lối sống lành mạnh, tự tin và khỏe mạnh trong suốt cuộc đời. Hãy bắt đầu từ những thói quen nhỏ trong gia đình và quan trọng nhất là luôn đồng hành cùng con bằng sự yêu thương và tôn trọng.