Nguồn khí đốt từ Nga được coi là rất quan trọng để cung cấp năng lượng cho các doanh nghiệp và hệ thống sưởi trong các gia đình tại các nước châu Âu.
Châu Âu sẽ phải vật lộn để tồn tại nếu không có khí đốt của Nga và việc tìm kiếm các nguồn thay thế là một thách thức lớn về mặt hậu cần - một thực tế làm dấy lên lo ngại về khả năng tiếp cận năng lượng của lục địa này trong một mùa đông vốn đã khó khăn.
Janis Kluge, một chuyên gia về Đông Âu tại Viện Quốc tế và An ninh Đức cho biết: “Không thực sự có một giải pháp thay thế nhanh chóng và dễ dàng.
Các quan chức cấp cao của Nhà Trắng cho biết họ đang đàm phán với các quốc gia và công ty về việc tăng sản lượng và cố gắng xác định các nguồn khí đốt tự nhiên thay thế có thể được chuyển đến châu Âu.
Tuy nhiên, việc thực hiện một sự can thiệp lớn như vậy vào thị trường năng lượng sẽ rất khó khăn. Các đường ống mới và các cơ sở hóa lỏng khí phải mất nhiều năm để xây dựng. Và việc chuyển hướng khối lượng lớn nhiên liệu hóa thạch vào thời điểm này sẽ đòi hỏi sự hợp tác từ các nhà xuất khẩu khí đốt lớn như Qatar, vốn không còn nhiều dư địa.
Thêm vào đó, nguồn cung cấp năng lượng ở châu Âu đang gặp nhiều căng thẳng. Tồn kho thấp và giá gas cao kỷ lục đã làm dấy lên lo ngại, nếu mùa đông chuyển sang lạnh bất thường, các quốc gia sẽ phải triển khai nhiều trợ giúp hơn cho các khách hàng và doanh nghiệp đang gặp khó khăn, thậm chí có thể mất khả năng tiếp cận điện năng.
Nikos Tsafos, một chuyên gia năng lượng tại Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế, cho biết sự gián đoạn nguồn cung cấp nhỏ sẽ bẻ cong nhưng không phá vỡ hệ thống. Tuy nhiên, một tình huống xấu nhất trong đó khí đốt của Nga biến mất hoàn toàn sẽ là một câu chuyện khác.
Tsafos cho biết: “Việc cắt nguồn khí đốt qua Ukraine là điều khó khăn nhưng có thể kiểm soát được. "Việc cắt giảm toàn bộ lượng xuất khẩu năng lượng của Nga sẽ là một thảm họa. Không có cách nào để châu Âu có thể thay thế nguồn cung khổng lồ đó trong thời điểm hiện tại”.
Phụ thuộc lớn
Cuộc tranh giành để đảm bảo nguồn cung cấp năng lượng cho châu Âu đã làm sáng tỏ cách lục địa này phụ thuộc vào Nga để đáp ứng nhu cầu của mình. Theo cơ quan dữ liệu Eurostat, vào năm 2020, Nga chiếm khoảng 38% tổng lượng khí đốt tự nhiên nhập khẩu của Liên minh châu Âu, với gần 153 tỷ mét khối.
Đối với Đức, nền kinh tế lớn nhất của khu vực, sẽ chịu ảnh hưởng nặng nề nhất khi nước này không sử dụng than và năng lượng hạt nhân . Ý và Áo cũng trong hoàn cảnh tương tự khi nhận khí đốt thông qua các đường ống chạy qua Ukraine.
Carsten Brzeski, trưởng bộ phận nghiên cứu vĩ mô toàn cầu tại ngân hàng ING của Hà Lan cho biết: “Đây là một khoảnh khắc 'trời ơi đất hỡi' khi khu vực nhận ra rằng họ phụ thuộc rất nhiều vào khí đốt của Nga.
Khí đốt tự nhiên có thể được tích trữ, nhưng lượng tồn kho đang ở mức thấp hơn bình thường, một phần do Nga đã giảm xuất khẩu sang châu Âu vào cuối năm ngoái. Fatih Birol, người đứng đầu Cơ quan Năng lượng Quốc tế, cho biết công ty khí đốt Nga Gazprom đã cắt giảm xuất khẩu sang châu Âu 25% so với cùng kỳ năm ngoái trong quý 4 năm 2021 mặc dù giá thị trường cao. Ông lưu ý rằng mức giảm này trùng với "căng thẳng địa chính trị gia tăng đối với Ukraine."
Một quan chức cấp cao của Nhà Trắng nói rằng Nga sẽ phải đối mặt với những hậu quả kinh tế lớn nếu nước này quyết định vũ khí hóa hoạt động xuất khẩu năng lượng của mình. Họ lưu ý rằng doanh thu xuất khẩu dầu và khí đốt chiếm 50% ngân sách liên bang của Nga.
Tuy nhiên, các nhà lãnh đạo ở châu Âu và Mỹ vẫn lo ngại rằng Tổng thống Nga Vladimir Putin vẫn có thể lựa chọn tận dụng quyền kiểm soát nguồn cung khí đốt của nước này để gia tăng sức ép lên châu Âu nếu xung đột leo thang. Công tác chuẩn bị cũng đang được tiến hành trong trường hợp đường ống ở Ukraine bị hư hại nếu xảy ra giao tranh.
Thay đổi nguồn cung - biện pháp bất khả thi?
Một lựa chọn để duy trì nguồn cung của châu Âu là chuyển hướng các chuyến hàng khí tự nhiên hóa lỏng (NLG), được vận chuyển bằng tàu chở dầu đường biển thay vì qua đường ống.
Một số nguồn cung đó đã được chuyển sang châu Âu, do các nhà sản xuất bị thu hút bởi giá cao. Theo Alex Froley, nhà phân tích thị trường LNG tại Independent Commodity Intelligence Services, châu Âu sẽ nhận được một lượng LNG kỷ lục vào tháng Giêng.
Nhưng sẽ cần nhiều hơn nữa nếu nhập khẩu từ Nga giảm mạnh và điều này khó có thể được đảm bảo.
Froley cho biết: “Sản lượng LNG toàn cầu đã không còn nhiều. Ông nói thêm, việc thay đổi các tuyến đường thương mại cũng có thể "gây căng thẳng cho thị trường vận chuyển".
Hoa Kỳ và Qatar có thể tăng sản lượng LNG đến châu Âu nhưng các khách hàng hiện tại sẽ phải đồng ý hoãn đơn đặt hàng của họ. Điều này có thể được thực hiện thông qua hoạt động ngoại giao của Hoa Kỳ và châu Âu.
Theo Cơ quan Năng lượng Quốc tế, Trung Quốc và Nhật Bản là những nhà nhập khẩu LNG hàng đầu thế giới.
Tsafos của CSIS nói rằng các lô hàng LNG có thể được sử dụng để giảm bớt tác động của việc giảm nguồn cung của Nga, nhưng việc đưa chúng đến các quốc gia ở châu Âu cần chúng nhất sẽ đòi hỏi hậu cần phức tạp.
Trong một báo cáo được công bố vào tuần này, tổ chức tư vấn Bruegel lưu ý rằng mặc dù bán đảo Iberia là "điểm nóng về các bến nhập khẩu LNG", sẽ không dễ dàng để đưa thêm khí đốt đến phần còn lại của châu Âu thông qua các đường ống hiện có vì giới hạn công suất.
Tình huống tồi tệ nhất
Hậu quả sẽ vô cùng nghiêm trọng nếu nguồn cung cấp khí đốt của Nga cho châu Âu bị cắt hoàn toàn, do vai trò to lớn của Nga trong hệ sinh thái năng lượng của khu vực.
Kluge thuộc Viện Quốc tế và An ninh Đức cho biết: “Mùa đông này, không có giải pháp nào khác ngoài việc tiếp tục nhập khẩu khí đốt của Nga”.
Nga dự kiến sẽ không thực hiện biện pháp này, điều sẽ làm leo thang căng thẳng và làm các nước châu Âu xích lại gần nhau chống lại Moscow.
Henning Gloystein, giám đốc chương trình năng lượng của công ty tư vấn Eurasia Group, cho biết: “Kịch bản tồi tệ nhất về việc ngừng hoàn toàn xuất khẩu khí đốt của Nga sang EU”.
Điều này sẽ "phá tan mọi ảo tưởng của EU rằng Nga là một nhà cung cấp đáng tin cậy" và có thể sẽ kích hoạt một "nỗ lực phối hợp" trong khối để "giảm vĩnh viễn nhập khẩu khí đốt từ Nga càng sớm càng tốt", ông nói thêm.
Nhưng với sự khó đoán của Putin, các nhà lãnh đạo chính phủ đang cố gắng chuẩn bị cho mọi khả năng.
Thủ tướng Na Uy Jonas Gahr Støre thông tin tới CNN: "chơi bài khí đốt" với phương Tây "không phải là một con đường khả thi."
"Chúng ta sẽ không thể thay thế khí đốt của Nga nhưng tôi nghĩ chúng ta phải tin tưởng vào thực tế là lợi ích chung của người bán khí đốt và người mua khí đốt, chúng ta tiếp tục kinh doanh khí đốt" Thủ tướng Na Uy cho biết thêm.
