 |
Cây dướng còn được gọi là cây câu thụ, chử đào thụ, người Thổ gọi là cây xa… là cây thuộc họ dâu tằm, mọc hoang và cũng được trồng nhiều nơi.
Dướng là loại cây to sống lâu năm, cao khoảng 10m, vỏ thân cây nhẵn màu nâu tro, lá đơn, mép có răng cưa, đầu lá nhọn, mặt dưới có lông dính, cụm hoa đực dạng bông dài, mọc ở ngọn cành, cụm hoa cái hình đầu nhiều hoa phủ đầy lông, quả mọng có đường kính tới 3cm, chín đỏ rất mềm. Mùa hoa của cây vào các tháng từ 5-6 hằng năm. Mùa quả thu hoạch vào tháng 8-11. Cây mọc hoang khắp nơi.
Theo y học cổ truyền, tất cả bộ phận của cây câu thụ đều làm thuốc. Vỏ, rễ có vị ngọt, tính bình; có tác dụng lợi tiểu, tiêu sưng. Nhựa cây có tác dụng sát khuẩn. Lá có vị ngọt nhạt, tính hàn; có tác dụng trị tả, cầm máu. Quả có vị ngọt, tính hàn; có tác dụng bổ thận, thanh can, minh mục, lợi niệu.
Quả dướng sau khi hái về ngâm nước 3 ngày, đảo lên, vứt bỏ quả nổi, sau đó phơi khô, ngâm với rượu một lúc rồi nấu. Nấu xong phơi khô dùng dần. Lá cây có vị ngọt, tính hàn có thể dùng tươi hoặc sắc thuốc. Vỏ, rễ cây có vị ngọt, tính bình, lợi tiểu, tiêu sưng có thể sắc đặc để dùng. Nhựa của cây có tính chất sát khuẩn nên thường được sử dụng để đắp lên các vết thương.
Giúp bồi bổ sức khỏe cho người già yếu, ăn uống kém, tiểu nhiều, chân phù: Quả dướng 12g; phục linh, đỗ trọng, bạch truật, câu kỷ tử, mỗi vị 10g; ngưu tất 8g, tiểu hồi hương 3g. Tất cả cho vào ấm đổ ngập nước, chắt nước lần 1 cho thêm nước sắc nhỏ lửa trộn 2 nước thuốc vào, chia 3 lần, uống trước bữa ăn 30 phút.
Giảm đau nhức cơ xương khớp do thay đổi thời tiết: Lá dướng bánh tẻ tươi ăn như món rau hằng ngày.
Điều trị mụn nhọt sưng tấy: Lấy lá, quả dướng tươi giã nát, đắp lên vùng da bị mụn rồi băng lại khoảng 3 giờ. Ngày thay băng một lần, đắp liền 3 ngày. Có thể lấy nhựa lá để bôi.
Hỗ trợ điều trị kiết lỵ: Lá cây dướng tươi (bánh tẻ) 20g, rửa sạch, giã nhỏ, thêm nước gạn lấy 10ml; thân rễ seo gà 20g, thái nhỏ sắc với 200ml nước còn 50ml. Trộn 2 nước (lá và rễ) uống làm một lần trong ngày. Dùng liền 5 ngày.
Điều trị mẩn ngứa do nhiệt: Lá dướng tươi 100g. Sắc đặc uống ngày một thang, chia 2-3 lần uống trong ngày, dùng liền 10 ngày.
Trị cảm cúm: Lá dướng một nắm, cùng với lá tre, bạc hà, tía tô, hương nhu, lá bưởi… mỗi thứ một nắm nhỏ. Nấu nước để xông cho ra mồ hôi, có thể uống nước xông.
Lương y Nguyễn Hữu Toàn (Hội Đông y Hải Phòng)
