Hạt giống du hành vũ trụ
Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam cho biết, trong khuôn khổ hợp tác với Cơ quan Nghiên cứu và Phát triển hàng không vũ trụ Nhật Bản (JAXA), cơ quan này đã tham gia Dự án “Chương trình hạt giống du hành vũ trụ” – AhiS. Mục tiêu của Dự án là hỗ trợ các nghiên cứu về thực vật học và khoa học vi trọng lượng, đào tạo về kiến thức và kỹ năng thực hành thí nghiệm cho các sinh viên và cán bộ trẻ, nghiên cứu về ảnh hưởng của trạng thái vi trọng lượng đến sự phát triển của cây trồng so với trạng thái gieo trồng trên mặt đất. Theo lộ trình của Dự án, từ cuối năm 2020, các nước trong khu vực sẽ gửi các mẫu hạt giống thảo mộc lên module Kibo trên Trạm vũ trụ quốc tế (ISS), thông qua các quy trình của Tổ chức KIBO-ABC.
Từ tháng 12/2020, Viện Công nghệ vũ trụ và Viện Nghiên cứu khoa học Tây nguyên - Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam đã lựa chọn được 10g hạt giống thảo mộc mọc tự nhiên có giá trị dược liệu như đảng sâm (Codonopsis javanica (Bl.) Hook.f.et Thomas), lưỡng luân chân vịt (Diplocyclos palmatus (L.) Jeffrey) và một số hạt giống thực vật có giá trị trang trí hoặc tinh dầu thơm như: Bóng nước eberhardt (Impatiens eberhardtii Tard), cúc sao nhái (Cosmos bipinnatus Cav), hoa mào gà (Celosia cristata), phù hợp với các yêu cầu kỹ thuật của JAXA.
 |
| Hoa mào gà được chọn là hạt giống đưa lên vũ trụ. |
Các mẫu hạt giống này, sau khi được kiểm tra tại Cục Bảo vệ thực vật, đã được gửi sang JAXA vào tháng 3/2021 để đưa vào quy trình kiểm định, đóng gói gửi lên ISS. Theo tiến độ được đề ra, trong tháng 4/2021, phía JAXA sẽ chuyển toàn bộ số hạt giống này sang NASA và chuyển lên trạm ISS bằng tên lửa đẩy SpaceX-22 trong tháng 5/2021.
Sau khi hạt giống được chuyển lên Trạm ISS bằng tên lửa SpaceX của NASA, mẫu hạt sẽ được chăm sóc, theo dõi theo quy trình đã được định sẵn trong 30 ngày, sau đó được làm lạnh và chuyển xuống Trái Đất. Các mẫu hạt giống này sẽ được sử dụng trong giáo dục và các chương trình nghiên cứu khoa học của mỗi quốc gia và khu vực. Tại Việt Nam, các mẫu hạt giống này sẽ được chuyển lại cho Viện Nghiên cứu khoa học Tây Nguyên - Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam tiếp tục nghiên cứu.
Việt Nam đã từng đưa các giống cây khác lên vũ trụ
Hạt giống được các quốc gia lựa chọn làm đại diện gửi vào không gian vũ trụ trong thời gian 4 tháng, sau đó sẽ được đem đi gieo trồng nhằm xác định mức độ phơi nhiễm bức xạ khác nhau cũng như môi trường vi trọng lực sẽ ảnh hưởng đến cấu trúc gene của chúng như thế nào. Tại đây, hạt giống được gieo trồng theo cùng điều kiện với cũng loại hạt giống dưới mặt đất. Trong thời gian tiếp theo, các chuyên gia sẽ đo đạc, phân tích sự khác nhau giữa 2 mẫu cây (trên ISS và dưới đất) về hình thái cây, hương thơm, biểu hiện biến đổi gene, năng suất hoa, quả…
Thực tế, từ năm 2010, Việt Nam đã chọn 3 giống hoa gửi lên vũ trụ. PGS.TS Dương Tấn Nhựt, nguyên Phó Viện trưởng Viện Sinh học Tây nguyên (TP Đà Lạt, Lâm Đồng) cho biết, vào cuối năm 2010, viện đã chọn 3 loại hạt giống hoa, mỗi loại 100g của Việt Nam gồm: Phụng tiên (tên khoa học là Impatiens balsamia L,Balsaminaceae), mõm sói (Antirrhinum majus L,Scrophulariaceae), xác pháo (Salvia splendens Ker.-Gawl, Laminaceae) gửi ra Hà Nội để chuyển sang Nhật Bản và tháng 1/2011, được đưa lên vũ trụ, sau đó những hạt giống này được chuyển về trồng nghiên cứu tại Viện từ tháng 11/2011.
Cuối tháng 11/2011, Viện Sinh học Tây nguyên đã tiến hành trồng thử nghiệm 3 loại hạt giống này (có trồng đối chứng với 3 loại hạt giống lưu giữ tại Viện). Sau khi trồng, hạt giống hoa phụng tiên và mõm sói đã nảy mầm, sinh trưởng phát triển tốt, riêng hạt giống hoa xác pháo không nảy mầm. Qua theo dõi, trong suốt quá trình sinh trưởng, phát triển và lụi tàn của 2 giống hoa này vẫn chưa thấy điều gì bất thường so với cây đối chứng, hình thái cây không có sự khác biệt rõ ràng. Với hoa phụng tiên thì 2 tháng rưỡi ra hoa, hoa mõm sói thì khoảng 3 tháng rưỡi nở rộ.
Trước đây, người ta đã đưa bèo hoa dâu lên vũ trụ (nghiên cứu nhằm cung cấp oxy cho các nhà du hành). Nhật Bản cũng đã thành công với việc đưa lúa mỳ lên vũ trụ để tạo ra loại bia vũ trụ nổi tiếng.
