Vaccine Covid-19 không phải ‘phép màu'

Khi dịch kéo dài hơn 8 tháng, diễn biến khó lường, công chúng bắt đầu nhìn vaccine như một yếu tố lật ngược thế cờ, dẹp Covid-19 ngay tức khắc.

<div> <p>Tuy nhi&ecirc;n, c&aacute;c chuy&ecirc;n gia y tế c&ocirc;ng cộng chia sẻ nỗi lo mới: kỳ vọng v&agrave;o vaccine của cộng đồng c&oacute; thể qu&aacute; cao. C&aacute;c ch&iacute;nh trị gia v&agrave; h&atilde;ng dược quốc tế lần lượt b&agrave;y tỏ sự tự tin v&agrave;o sản phẩm, khiến nhiều người c&oacute; niềm tin kh&ocirc;ng thực tế. Những lời hứa hẹn thậm ch&iacute; ch&acirc;m ng&ograve;i cho c&aacute;c chiến lược ngắn hạn, thiển cận.</p> <p>Đến nay, hai loại vaccine đ&atilde; bước v&agrave;o giai đoạn thử nghiệm cuối c&ugrave;ng, kỷ lục được c&aacute;c quan chức y tế h&agrave;ng đầu gọi với t&ecirc;n &quot;lịch sử&quot; hay &quot;huyền thoại&quot;. Trước buổi điều trần của Quốc hội Mỹ hồi th&aacute;ng 7, Moderna, đơn vị dẫn đầu cuộc đua vaccine, tuy&ecirc;n bố sẽ sớm ra mắt liều ti&ecirc;m đầu ti&ecirc;n v&agrave;o th&aacute;ng 10, hoặc chậm nhất l&agrave; cuối năm.</p> <p>Lời khẳng định t&ocirc; hồng th&ecirc;m niềm mong đợi của c&ocirc;ng ch&uacute;ng. Nhiều người Mỹ bắt đầu c&oacute; tư tưởng chỉ cần gắng gượng th&ecirc;m v&agrave;i th&aacute;ng nữa, đến khi vaccine ho&agrave;n tất, đại dịch sẽ nhanh ch&oacute;ng chấm dứt v&agrave; tất cả đều c&oacute; thể cởi bỏ khẩu trang.</p> <p>Song 8 th&aacute;ng tr&ocirc;i qua, c&aacute;c chuy&ecirc;n gia học được b&agrave;i học đắt gi&aacute;, rằng rất nhiều kịch bản l&yacute; tưởng sẽ kh&ocirc;ng th&agrave;nh hiện thực. D&ugrave; nhận sự tin tưởng rộng r&atilde;i, chương tr&igrave;nh chủng ngừa Covid-19 c&ograve;n c&aacute;ch vạch đ&iacute;ch một qu&atilde;ng đường d&agrave;i.</p> <p>&quot;Đối với t&ocirc;i, vaccine kh&ocirc;ng phải l&agrave; n&uacute;t &lsquo;bật&#39; - &lsquo;tắt&rsquo; căn bệnh, hay c&ocirc;ng tắc gi&uacute;p cuộc sống của người d&acirc;n quay trở lại thời kỳ tiền đại dịch&quot;, Yonatan Grad, gi&aacute;o sư trợ l&yacute; về c&aacute;c bệnh truyền nhiễm v&agrave; miễn dịch, Đại học Harvard T.H, Trường Y tế C&ocirc;ng cộng Chan, nhận định.</p> <figure class="tplCaption" data-size="true" itemprop="associatedMedia image" itemscope="" itemtype="http://schema.org/ImageObject">&nbsp;</figure> </div> <meta content="https://i1-suckhoe.vnecdn.net/2020/08/04/000-1vx8ia-1596529799-6452-1596530014.jpg?w=0&amp;h=0&amp;q=100&amp;dpr=2&amp;fit=crop&amp;s=SrYEQCJaYlM9l_6sv92h9g" itemprop="url" /> <meta content="1200" itemprop="width" /> <meta content="799" itemprop="height" /> <meta content="" itemprop="href" /> <div><picture><source data-srcset="https://khds.1cdn.vn/2020/08/04/53/i1-suckhoe-vnecdn-net_000-1vx8ia-1596529799-6452-1596530014.jpg 1x, https://i1-suckhoe.vnecdn.net/2020/08/04/000-1vx8ia-1596529799-6452-1596530014.jpg?w=1020&amp;h=0&amp;q=100&amp;dpr=1&amp;fit=crop&amp;s=KVwtOJ5nu1AzK58aj4BdHg 1.5x, https://i1-suckhoe.vnecdn.net/2020/08/04/000-1vx8ia-1596529799-6452-1596530014.jpg?w=680&amp;h=0&amp;q=100&amp;dpr=2&amp;fit=crop&amp;s=1VoZ-kImosFbrpkUQfZDnQ 2x" /><img alt="Người dân Hong Kong được phân phát kit xét nghiệm Covid-19 miễn phí, ngày 28/7. Ảnh: AFP" src="https://khds.1cdn.vn/2020/08/04/53/i1-suckhoe-vnecdn-net_000-1vx8ia-1596529799-6452-1596530014.jpg" /></picture></div> <figcaption itemprop="description"> <p>Người d&acirc;n Hong Kong được ph&acirc;n ph&aacute;t kit x&eacute;t nghiệm Covid-19 miễn ph&iacute;, ng&agrave;y 28/7. Ảnh: <em>AFP</em></p> </figcaption> <p>Nhiều chuy&ecirc;n gia cho rằng vaccine ra mắt sẽ l&agrave; sự khởi đầu, kh&ocirc;ng phải kết th&uacute;c. Cung cấp c&aacute;c liều ti&ecirc;m đến to&agrave;n bộ người d&acirc;n Mỹ v&agrave; nhiều nước tr&ecirc;n thế giới sẽ tạo &aacute;p lực lớn l&ecirc;n mạng lưới ph&acirc;n phối. Qu&aacute; tr&igrave;nh n&agrave;y cũng c&oacute; thể tốn đến nhiều th&aacute;ng, thậm ch&iacute; v&agrave;i năm.</p> <p>Những người đầu ti&ecirc;n chủng ngừa khi vaccine vừa ra mắt cũng chưa được bảo vệ khỏi mầm bệnh ngay lập tức. Mất h&agrave;ng tuần để hệ miễn dịch huy động đầy đủ kh&aacute;ng thể tấn c&ocirc;ng virus. Nhiều loại vaccine cần ti&ecirc;m hai mũi nhằm tăng hiệu quả.</p> <p>Miễn dịch đ&ocirc;i khi chỉ tồn tại thời gian ngắn, đ&ograve;i hỏi ti&ecirc;m bổ sung hoặc nhắc lại. Điều n&agrave;y tiếp tục khiến chuỗi cung ứng qu&aacute; tải, người d&acirc;n vẫn phải đeo khẩu trang sau khi đ&atilde; chủng ngừa.</p> <p>Nhiều viễn cảnh ti&ecirc;u cực kh&aacute;c cũng c&oacute; thể xảy ra. V&agrave;i trường hợp, vaccine k&eacute;m hiệu quả tr&ecirc;n một nh&oacute;m đối tượng cụ thể, hoặc c&ocirc;ng d&acirc;n kh&ocirc;ng muốn tham gia ti&ecirc;m chủng, hay nguồn cung sản phẩm kh&ocirc;ng đủ để ph&acirc;n phối khắp nơi. Rất c&oacute; khả năng sau khi giới chức ph&ecirc; duyệt vaccine, nhiều người vẫn nhiễm bệnh. Điều n&agrave;y tạo ấn tượng xấu v&agrave; sai lầm, rằng c&aacute;c liều ti&ecirc;m kh&ocirc;ng hề c&oacute; hiệu quả - điều kiện tuy&ecirc;n truyền l&yacute; tưởng cho c&aacute;c hội anti-vax cực đoan.</p> <p>Trong quan niệm phổ biến, vaccine được coi l&agrave; &quot;vi&ecirc;n đạn bạc&quot;. Song c&aacute;c sản phẩm mới cần nhiều thời gian hơn để ho&agrave;n to&agrave;n ph&aacute;t huy t&aacute;c dụng diệt trừ mầm bệnh. Chuy&ecirc;n gia y tế lo ngại cộng đồng sẽ thất vọng, thậm ch&iacute; x&oacute;i m&ograve;n niềm tin khi thấy loại vaccine đầu ti&ecirc;n được ph&ecirc; duyệt kh&ocirc;ng cho hiệu quả 100%.</p> <p>Ph&aacute;t triển vaccine được coi như cuộc đua, với một v&agrave;i quốc gia hoặc h&atilde;ng dược dẫn đầu. C&ocirc;ng ch&uacute;ng n&oacute;i chung ngầm tr&ocirc;ng đợi một &quot;kẻ về nhất&quot;. Nhưng thực tế, loại vaccine ra mắt đầu ti&ecirc;n chưa chắc đ&atilde; tối ưu. Đ&acirc;y cũng kh&ocirc;ng phải dấu chấm hết cho cuộc đua. Qu&aacute; tr&igrave;nh thử nghiệm v&agrave; ph&aacute;t triển c&oacute; thể k&eacute;o d&agrave;i nhiều năm liền.</p> <p>&quot;Kịch bản c&oacute; lẽ sẽ giống với dịch HIV/AIDS. Ch&uacute;ng ta đ&atilde; c&oacute; c&aacute;c loại thuốc thế hệ đầu, song giờ nh&igrave;n lại, ch&uacute;ng kh&aacute; tầm thường. T&ocirc;i kh&ocirc;ng muốn n&oacute;i, v&agrave; nhiều người cũng chẳng muốn nghe về điều n&agrave;y, nhưng ta cần chuẩn bị t&acirc;m l&yacute; rằng vaccine đầu ti&ecirc;n c&oacute; thể kh&ocirc;ng qu&aacute; hiệu quả&quot;, Michael S. Kinch, chuy&ecirc;n gia nghi&ecirc;n cứu về thuốc, Đại học Washington ở St. Louis, cho biết.</p> <p>Nhiều người tr&ocirc;ng đợi vaccine Covid-19 sẽ giống với liều ti&ecirc;m chủng bại liệt, được coi l&agrave; ph&aacute;t minh thay đổi vận mệnh của nh&acirc;n loại. Song bối cảnh lịch sử của hai dịch bệnh v&ocirc; c&ugrave;ng kh&aacute;c nhau. V&agrave;o những năm 1955, người d&acirc;n Mỹ hay nhiều khu vực tr&ecirc;n thế giới c&oacute; niềm tin tưởng tuyệt đối v&agrave;o khoa học v&agrave; y học. Như vậy, tỷ lệ tự nguyện chủng ngừa cũng cao hơn. Đối với vaccine Covid-19, chỉ một nhược điểm nhỏ như th&ocirc;ng tin sai lệch, t&aacute;c dụng phụ, ứng vi&ecirc;n tiềm năng nhất thất bại thử nghiệm cũng c&oacute; thể bị ph&oacute;ng đại, trở th&agrave;nh c&aacute;i cớ hợp l&yacute; để c&aacute;c nh&oacute;m hội cực đoan l&ecirc;n tiếng tẩy chay.</p> <figure class="tplCaption" data-size="true" itemprop="associatedMedia image" itemscope="" itemtype="http://schema.org/ImageObject">&nbsp;</figure> <meta content="https://i1-suckhoe.vnecdn.net/2020/08/04/000-1vq21b-1596529904-2244-1596530014.jpg?w=0&amp;h=0&amp;q=100&amp;dpr=2&amp;fit=crop&amp;s=FH6yrv8sLAjd1H-GpLam4Q" itemprop="url" /> <meta content="1200" itemprop="width" /> <meta content="799" itemprop="height" /> <meta content="" itemprop="href" /> <div><picture><source data-srcset="https://khds.1cdn.vn/2020/08/04/28/i1-suckhoe-vnecdn-net_000-1vq21b-1596529904-2244-1596530014.jpg 1x, https://i1-suckhoe.vnecdn.net/2020/08/04/000-1vq21b-1596529904-2244-1596530014.jpg?w=1020&amp;h=0&amp;q=100&amp;dpr=1&amp;fit=crop&amp;s=wrSESL4U9kcu7LapLRFtUw 1.5x, https://i1-suckhoe.vnecdn.net/2020/08/04/000-1vq21b-1596529904-2244-1596530014.jpg?w=680&amp;h=0&amp;q=100&amp;dpr=2&amp;fit=crop&amp;s=GOpLrULdHeksScFBUImzBw 2x" /><img alt="Bác sĩ Brazil chuẩn bị vaccine thử nghiệm cho các tình nguyện viên tại Phòng khám chuyên khoa về Bệnh truyền nhiễm và Ký sinh trùng (CEDIPI), ngày 24/7. Ảnh: AFP" src="https://khds.1cdn.vn/2020/08/04/28/i1-suckhoe-vnecdn-net_000-1vq21b-1596529904-2244-1596530014.jpg" /></picture></div> <figcaption itemprop="description"> <p>B&aacute;c sĩ Brazil chuẩn bị vaccine thử nghiệm cho c&aacute;c t&igrave;nh nguyện vi&ecirc;n tại Ph&ograve;ng kh&aacute;m chuy&ecirc;n khoa về Bệnh truyền nhiễm v&agrave; K&yacute; sinh tr&ugrave;ng (CEDIPI), ng&agrave;y 24/7. Ảnh:<em> AFP</em></p> </figcaption> <p>H&ocirc;m 1/8, Tiến sĩ Anthony S. Fauci, một lần nữa cho biết &ocirc;ng đang lạc quan một c&aacute;ch thận trọng rằng thử nghiệm l&acirc;m s&agrave;ng giai đoạn ba tr&ecirc;n 30.000 t&igrave;nh nguyện vi&ecirc;n sẽ th&agrave;nh c&ocirc;ng. Tuy nhi&ecirc;n, người đứng đầu Viện Dị ứng v&agrave; Bệnh truyền nhiễm Quốc gia kh&ocirc;ng nhắc đến khả năng vaccine thất bại.</p> <p>&quot;Điều g&igrave; xảy ra nếu tất cả ứng vi&ecirc;n kh&ocirc;ng vượt qua thử nghiệm giai đoạn ba, chẳng nhẽ mọi người sẽ bỏ cuộc? T&ocirc;i rất lo ngại khi thấy cộng đồng kỳ vọng rằng vaccine sẽ thay đổi mọi thứ. Nhưng giống bất cứ liệu ph&aacute;p n&agrave;o, ch&uacute;ng kh&ocirc;ng hề tuyệt đối. Ch&uacute;ng vẫn c&oacute; thể thất bại&quot;, Angela Rasmussen, chuy&ecirc;n gia virus Đại học Columbia, n&oacute;i.</p> <p>Tất cả c&aacute;c loại vaccine đ&atilde; ph&ecirc; duyệt đều được coi l&agrave; an to&agrave;n v&agrave; hiệu quả, nhưng tỷ lệ kh&aacute;c nhau. Đến nay, vaccine sởi c&oacute; mức độ bảo vệ cao nhất, tới 98%. Ti&ecirc;m ph&ograve;ng c&uacute;m c&oacute; t&aacute;c dụng khoảng 40-60%. Một số loại vaccine hoạt động k&eacute;m hơn ở nh&oacute;m cụ thể, v&iacute; dụ người gi&agrave;.</p> <p>C&aacute;c cơ quan quản l&yacute; ở Mỹ y&ecirc;u cầu vaccine Covid-19 hiệu quả &iacute;t nhất 50% tr&ecirc;n một người d&ugrave;ng. Tuy nhi&ecirc;n, nếu &quot;ứng vi&ecirc;n&quot; chỉ đạt vừa đủ ti&ecirc;u chuẩn, c&oacute; thể n&oacute; sẽ kh&ocirc;ng đủ mạnh để tạo miễn dịch cộng đồng.</p> <p>&quot;D&ugrave; vậy khả năng truyền bệnh đ&atilde; suy yếu đ&aacute;ng kể. Vaccine l&agrave;m giảm nguy cơ l&acirc;y nhiễm, chứ kh&ocirc;ng loại bỏ n&oacute;. Nhưng 50% vẫn tốt hơn nhiều so với kh&ocirc;ng phần trăm&quot;, Walter Orenstein, ph&oacute; gi&aacute;m đốc Trung t&acirc;m vaccine Emory, nhận định.</p> <p>Định nghĩa về một loại vaccine hiệu quả giữa c&aacute;c chuy&ecirc;n gia cũng c&oacute; sự kh&aacute;c biệt. Mục ti&ecirc;u cuối c&ugrave;ng vẫn l&agrave; ngăn ngừa nhiễm bệnh ho&agrave;n to&agrave;n, song đ&acirc;y kh&ocirc;ng phải kh&aacute;i niệm tuyệt đối khi n&oacute;i đến một sản phẩm th&agrave;nh c&ocirc;ng. Mũi ti&ecirc;m c&ograve;n c&oacute; thể giảm mức độ nghi&ecirc;m trọng của triệu chứng người bệnh gặp phải. Vaccine l&yacute; tưởng nhất l&agrave;m được cả hai điều tr&ecirc;n.</p> <p>Cuộc đua t&igrave;m c&aacute;ch ngăn ngừa Covid-19 c&oacute; nhiều dấu hiệu khả quan, đủ khiến c&aacute;c nh&agrave; khoa học tin rằng th&agrave;nh c&ocirc;ng đang ở ph&iacute;a trước. Song một số chuy&ecirc;n gia khẳng định nếu biến vaccine th&agrave;nh c&ocirc;ng cụ duy nhất, một &quot;vi&ecirc;n đạn bạc&quot; giải cứu nh&acirc;n loại, c&aacute;c nước c&oacute; thể bu&ocirc;ng lỏng những chiến lược cần thiết kh&aacute;c như điều trị, x&eacute;t nghiệm hay truy vết tiếp x&uacute;c.</p> <p><strong>Thục Linh </strong>(Theo <em>Washington Post</em>)</p> <p>&nbsp;</p>

Theo vnexpress.net
back to top