Nguyên tắc dinh dưỡng
Cung cấp đầy đủ năng lượng bố sung đủ 4 nhóm chất, ăn 3 bữa chính và ăn thêm các bữa phụ, cố gắng ăn trên 15 loại thực phẩm mỗi ngày kể cả gia vị.
Uống 8 - 10 cốc nước mỗi ngày (tương đương 1,6 - 2 lít nước) đặc biệt là nước ấm, uống từng ngụm nhỏ, có thể dùng các loại khác như nước cam, nước chanh pha loãng. Đặc biệt, đối với trẻ em và người cao tuổi cần bổ sung nước thường xuyên chứ không đợi cảm giác khát.
Ăn các loại trái cây và rau có chứa nhiều nước như dưa hấu, cam, táo, cà chua, dưa chuột, súp lơ xanh...
Có thể uống tinh dầu tỏi hoặc 1 - 2 tép tỏi, nước gừng ấm, nước chanh sả ấm.
Đối với người cao tuổi, trẻ nhỏ, người mắc bệnh mạn tính, người thiếu cân có thể bổ sung thêm các chế phẩm dinh dưỡng giàu năng lượng và đạm như ngũ cốc, sữa và các sản phẩm từ sữa, không quá 2 cốc sữa mỗi ngày.
Hạn chế đường, bánh ngọt, nước ngọt, đồ ăn dầu mỡ, chiên xào; Hạn chế ăn mặn (mỗi ngày dùng < 5g muối = khoảng 1 thìa cà phê).
Đảm bảo các loại thực phẩm gồm có: Nước, ngũ cốc, rau quả, thịt, thủy sản, trứng, đậu đỗ, sữa và các chế phẩm từ sữa, dầu mỡ và đường muối. Trong đó có tinh bột, chất đạm, chất béo, vitamin – khoáng chất giúp nâng cao miễn dịch, ngăn ngừa sự xâm nhập của virus, vi khuẩn...
Lựa chọn và chế biến thực phẩm
Khi đi mua thực phẩm: Kiểm tra số lượng nhu yếu phẩm còn lại trong nhà. Lập danh sách các loại thực phẩm cần mua. Mua đủ thực phẩm cần thiết tránh tích trữ. Không mua thực phẩm bị bệnh, ươn, ôi thiu. Tránh xa khu vực chứa chất thải và nước thải trong chợ. Rửa tay sạch ngay sau khi tiếp xúc với các loại thịt sống. Đặt hàng giao đến nhà nếu không thể ra khỏi nơi cư trú.
Sau khi mua thực phẩm về: Rửa tay ngay sau khi về nhà, thay quần áo, giặt khẩu trang vải hoặc thải bỏ khẩu trang y tế vừa sử dụng. Xịt sát khuẩn bao bì đựng thực phẩm. Sơ chế bảo quản thực phẩm cẩn thận, an toàn.Thay bao bì và chứa thực phẩm trong túi hoặc hộp chuyên dụng. Vệ sinh sạch sẽ bằng dung dịch sát khuẩn các bề mặt (bàn, nơi để thực phẩm...) có tiếp xúc với thực phẩm mới mang về.
Xử lý và chế biến thực phẩm tại nhà: Rửa tay bằng xà phòng và nước trước khi chế biến thực phẩm. Bảo quản bằng bao bì như lon, chai, hộp... có thể được lau sạch bằng chất khử trùng trước khi mở hoặc cất giữ. Dùng dụng cụ riêng cho thực phẩm tươi sống. Sử dụng dao, thớt, đũa, muỗng riêng cho thực phẩm sống để tránh lây nhiễm chéo vào đồ ăn chín.
Khi bảo quản thực phẩm trong tủ lạnh: Giữ tủ lạnh ở khoảng 4 - 5 độ C, tránh để quá nhiều đồ trong tủ lạnh. Dọn tủ lạnh 1 lần/tuần, loại bỏ thực phẩm hỏng. Đảm bảo nấu và hâm nóng thức ăn ở nhiệt độ thích hợp >= 72 độ C trong 2 phút. Thức ăn thừa nên được cho vào hộp để làm nguội nhanh, ghi ngày trước khi cho vào tủ lạnh.
Vệ sinh ăn uống: Luôn ăn chín, uống sôi để tránh các bệnh gây ra do thực phẩm. Không chạm tay vào mặt trong của bát, đĩa sạch; thành cốc uống nước và dụng cụ ăn uống tiếp xúc với miệng. Mỗi người có bộ dụng cụ ăn uống riêng, nhằm hạn chế nguy cơ lây nhiễm virus, vi khuẩn qua đường ăn uống. Dùng cốc/ly để uống các loại đồ uống đóng hộp, lon thay vì đưa trực tiếp lên môi. Dụng cụ ăn uống của người bệnh rửa bằng nước ấm và để riêng.
Tâm lý “thiền” khi ăn uống
Nên: Tinh thần thoải mái thưởng thức bữa ăn, có thể cùng ăn từ xa với người thân qua các ứng dụng zalo, facetime và áp dụng “thiền ăn” giữ tinh thần thoải mái. Cụ thể gồm: Nhìn đĩa thức ăn và cảm nhận hình dáng nó trông giống hình ảnh vui nhộn gì. Nhắm mắt lại và tưởng tượng thức ăn trong đầu, nghĩ đến người làm ra món ăn, quy trình làm món ăn đó như thế nào... Ngửi hương thơm tỏa ra và cảm nhận. Đưa thức ăn chạm môi sau đó đưa vào lưỡi và cảm giác vị trí thức ăn chạm vào. Bằng ý thức hãy cắn và cảm nhận vị ngon của thức ăn. Nhai và đếm nhẩm số lần trước khi nuốt. Nuốt từ từ cảm nhận thức ăn đang di chuyển xuống dạ dày và cảm ơn người đã tạo ra món ăn cho bạn.
Không nên: Quá lo lắng về bệnh, suy nghĩ tiêu cực, tránh móc người lây bệnh...
Với người thay đổi vị giác: Khởi đầu từ ăn nhạt rồi tăng vị dần. Dùng thức ăn khi còn ấm vì thức ăn nóng có vị đậm đà hơn. Dùng kẹo chua, kẹo bạc hà hoặc kẹo cao su trước và sau bữa ăn nếu bị khô miệng. Vệ sinh răng miệng, tạo cảm giác ngon miệng.
Với người chán ăn: Chia nhỏ bữa ăn 4 - 6 lần/ngày, không bỏ bữa. Nếu không ăn cơm được thì thay thế bằng các thực phẩm giàu dinh dưỡng như: cháo thịt, sữa giàu năng lượng, ngũ cốc... Người chăm sóc khuyến khích, động viên để tạo động lực cho họ vui sống lạc quan.
Lương y Hoàng Anh Tuấn (Hội Đông y Đồng Nai)
