Oái ăm chuyện nguyên liệu chưa có... tiêu chuẩn, nhưng khẩu trang lại... đạt chuẩn

Không thể nắm được số doanh nghiệp sản xuất khẩu trang

Theo pháp luật quy định, để lưu hành sản phẩm khẩu trang vải trên thị trường, doanh nghiệp cần thực hiện thủ tục chứng nhận hợp quy cho khẩu trang vải theo QCVN 01:2017/BCT và thủ tục công bố hợp quy tại Sở Công Thương.

Theo báo cáo của Vụ Khoa học Công nghệ (Bộ Công Thương) có 115 doanh nghiệp chứng nhận hợp quy theo phương thức đánh giá quy trình sản xuất (PT5); 111 doanh nghiệp chứng nhận hợp quy theo phương thức đánh giá quy trình sản xuất (PT7). Các thông tin đều do doanh nghiệp cung cấp và công khai thông tin với mục đích kết nối thị trường, hỗ trợ công tác phòng chống dịch.

Tuy nhiên, Cục Công nghiệp, Bộ Công Thương lại có danh sách gồm 116 doanh nghiệp sản xuất khẩu trang kháng khuẩn. Bà Phạm Thị Thu Thảo, Phòng Công nghiệp hỗ trợ, Cục Công nghiệp, Bộ Công Thương cho biết, đây là danh sách do doanh nghiệp (DN) gửi thông tin và Cục Công nghiệp tổng hợp. Số lượng 116 doanh nghiệp tính đến ngày 27/4 nhưng đã tương đối đầy đủ vì sau đấy số doanh nghiệp bổ sung thêm cũng không nhiều. Phạm vi quản lý của Bộ Công Thương chỉ ở các doanh nghiệp sản xuất khẩu trang vải kháng khuẩn, khẩu trang vải kháng khuẩn kháng giọt bắn. Danh sách cập nhật trên tinh thần các doanh nghiệp gửi thông tin, chứ Bộ không thể nắm được hết cả nước có bao nhiêu doanh nghiệp sản xuất khẩu trang.

Bà Thảo cũng cho biết, về chất lượng, doanh nghiệp tuân theo Hướng dẫn số 870/QĐ – BYT quy định chi tiết về kỹ thuật cho khẩu trang vải kháng giọt bắn, kháng khuẩn. Để chứng nhận chất lượng tính năng kháng khuẩn đối với sản phẩm khẩu trang vải thì có nhiều đơn vị chứng nhận. 

Chưa có tiêu chuẩn vải kháng khuẩn?

Về kỹ thuật, vải kháng khuẩn (VKK) ở Việt Nam được chia làm 2 loại. Loại thứ 1 đưa các chất kháng khuẩn và độ bền kháng khuẩn cao. Loại thứ 2 phổ biến là ngâm ép, tráng phủ hoặc phun… các chất kháng khuẩn lên vải sau khi tẩy trắng, nhuộm màu hoặc in hoa. Xử lý theo phương pháp này, vải thành phẩm có khả năng diệt tới 90% vi khuẩn sau 1h tiếp xúc và giảm còn 60 - 70% sau một số lần giặt (sau 10 hoặc 20 lần giặt tùy theo loại chất kháng khuẩn sử dụng). Hiện, đa số khẩu trang vải kháng khuẩn đều là vải từ cách 2 này. Tuy nhiên, khảo sát từ nhiều nguồn của KH&ĐS đều không tìm thấy Tiêu chuẩn Việt Nam áp dụng cho VKK sử dụng làm nguyên liệu sản xuất khẩu trang VKK. 

Kiểm định khả năng kháng khuẩn của vải kháng khuẩn.

Theo các doanh nghiệp sản xuất khẩu trang, hiện tại, khẩu trang VKK ở Việt Nam thường được xem xét xem có đáp ứng các yêu cầu chứng nhận hợp quy theo QCVN 01/BCT: 2017 và có khả năng diệt khuẩn ≥ 90% thử nghiệm theo tiêu chuẩn AATCC 100:2012. QCVN 01:2017/BCT là quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về mức giới hạn hàm lượng formaldehyt và các amin thơm chuyển hóa từ thuốc nhuộm azo trong sản phẩm dệt may. AATCC 100 : 2012 (đo lường và kiểm đếm số lượng vi khuẩn trên vải) là tiêu chuẩn kháng khuẩn được sử dụng để định lượng an toàn được Bộ Y tế Việt Nam khuyến nghị sử dụng trong công tác giám định khả năng kháng khuẩn của vải.

Theo ông Nguyễn Văn Thông, nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu dệt may, có hai nhóm phương pháp thử để đánh giá khả năng kháng khuẩn của vật liệu dệt. Một là các phương pháp định tính gồm: AATCC TM147 và AATCC TM30 (kháng nấm) (Hiệp hội các nhà Hóa dệt và hóa màu vật liệu dệt Mỹ): ISO/DIS 20645: EN ISO 20645 và ISO 11721 và SN195 920 (921 - kháng nấm) (Tiêu chuẩn Thụy Sỹ). Hai là, các phương pháp định lượng gồm AATCC 100, ISO 20743, SN 195924, JIS L1902 và ASTM E 2149. Các phương pháp được thừa nhận và sử dụng nhiều trong thương mại dệt may quốc tế là AATCC 100, ISO 20743 và AATCC 147. Hiện tại, Trung tâm Thí nghiệm dệt may thuộc Công ty CP Viện Nghiên cứu dệt may là đơn vị tại Việt Nam có khả năng thử nghiệm khả năng kháng khuẩn của vải theo tiêu chuẩn AATCC 100, ISO 20743 và AATCC 147 được công nhận phù hợp tiêu chuẩn ISO 17025: 2017 và được thừa nhận quốc tế.

Sản xuất vải kháng khuẩn tại Việt Nam.

Theo ông Cao Hữu Hiếu, Phó Tổng Giám đốc Tập đoàn Dệt May Việt Nam (Vinatex), Dệt Kim Đông Xuân là đơn vị đầu tiên của Vinatex cung ứng sản phẩm vải kháng khuẩn theo Tiêu chuẩn AATCC 100-2012 tương đương với phương pháp JIS L1902 (Nhật). Đây là đơn vị được Nhật chuyển giao công nghệ để sản xuất vải xuất các bệnh viện của Nhật nhiều năm qua. Hầu hết các doanh nghiệp dệt may xuất đi nước ngoài nên thường áp dụng theo tiêu chuẩn quốc tế. Trung tâm Thí nghiệm dệt may thuộc Viện Nghiên cứu Dệt may cũng áp dụng phương pháp thử test vải kháng khuẩn theo tiêu chuẩn quốc tế, không phải do Việt Nam tự nghĩ ra.

Được biết, Bộ KH&CN đã ban hành bộ tiêu chuẩn quốc gia TCVN 8389:2010 về Khẩu trang y tế (gồm 3 phần: Khẩu trang y tế thông thường; Khẩu trang y tế phòng nhiễm khuẩn; Khẩu trang y tế phòng độc hóa chất). Trong đó, khẩu trang y tế phòng nhiễm khuẩn có tác dụng ngăn cản và diệt 99,9% vi khuẩn ngay trên bề mặt khẩu trang; Khẩu trang y tế phòng độc hóa chất có tác dụng lọc khí độc và hơi độc, tạo luồng khí sạch sau khi đi qua lớp lọc than hoạt tính; Khẩu trang y tế thông thường áp dụng cho khẩu trang y tế đã tiệt khuẩn và không tiệt khuẩn và tiêu chuẩn quốc gia TCVN 7312: 2003 về phương tiện cá nhân bảo vệ cơ quan hô hấp - khẩu trang có tấm lọc bụi (khẩu trang vải). Tuy nhiên quy chuẩn đối với khẩu trang vải kháng khuẩn hiện còn thiếu.

Cách đây vài tháng, khi nhu cầu về khẩu trang vải kháng khuẩn tăng cao, Bộ Y tế đã giao Vụ Trang thiết bị và Công trình y tế phối hợp các đơn vị liên quan khẩn trương nghiên cứu, xây dựng tiêu chuẩn cho khẩu trang vải kháng khuẩn. Tuy nhiên đến nay, vẫn chưa có công bố.

Như vậy có thể thấy, hiện số lượng doanh nghiệp sản xuất khẩu trang VKK đã thiếu thống nhất, mà chất lượng khẩu trang VKK cũng khó kiểm soát. Thậm chí, các lực lượng chức năng phát hiện doanh nghiệp cung ứng ra thị trường sản phẩm không bảo đảm các tiêu chuẩn nhưng cũng không có căn cứ để xử lý. 

Theo Tổng cục Hải quan, đến hết quý 2/2020, có khoảng 100 doanh nghiệp đang hoạt động xuất khẩu khẩu trang y tế tại Việt Nam, xuất khẩu 557 triệu chiếc khẩu trang y tế. Trong nước, cũng có hàng trăm triệu khẩu trang VKK đã sản xuất và bán trên thị trường?  Câu hỏi đặt ra là, nguyên liệu đầu vào của các doanh nghiệp để sản xuất ra các loại khẩu trang VKK đạt tiêu chuẩn phải chăng là các loại VKK chưa có tiêu chuẩn Việt Nam?