Tháng 6/2016, Phil Knight từ chức Chủ tịch hội đồng quản trị, sau 52 năm làm việc miệt mài với Nike. Năm 2017, hãng giày nổi tiếng đạt doanh thu 34 tỷ USD, có 74.400 nhân viên trên khắp thế giới và văn phòng tại 52 quốc gia. Hiện tài sản của gia đình nhà sáng lập Nike được Forbes ước tính là 30,1 tỷ USD, xếp thứ 28 trong danh sách người giàu nhất thế giới năm 2018.
Phil Knight
Tốt nghiệp báo chí, khởi nghiệp với… giày
Phil Knight sinh ngày 24/2/1938. Ông có bằng cử nhân báo chí tại Đại học Oregon năm 1959. Sau khi nhập ngũ một năm, ông quay lại trường học, lấy bằng MBA tại Stanford và nảy ra ý tưởng mở công ty giày trong thời gian này. Ông hợp tác cùng Bill Bowerman – giảng viên tại Đại học Oregon. Mỗi người bỏ ra 500 USD để xây dựng công ty những ngày sơ khai có tên là Blue Ribbon Sports (BRS) mà sau này trở thành Nike.
Chiến lược của BRS là nhập khẩu những đôi sneaker Onitsuka Tigers của Nhật, bán với giá cao hơn tại Mỹ và kiếm lợi nhuận từ đó. Năm 1971, Bowerman cho ra mắt mẫu giày do ông thiết kế với đế cao su mà sau này trở thành dấu ấn riêng của thương hiệu. Họ thực hiện tất cả các khâu sản xuất tại châu Á với chi phí rẻ hơn, khác với đối thủ Adidas của Đức.
Thời điểm công ty chính thức đổi tên thành Nike là vào năm 1971, nhiều vận động viên nổi tiếng mang giày của họ và giúp doanh thu tăng trưởng gấp đôi hằng năm. Sự kết nối của Knight và Bowerman với cộng đồng những người yêu thích chạy bộ, cộng thêm việc tập trung sản xuất những sản phẩm chất lượng đã đưa Nike trở thành lựa chọn hàng đầu của các vận động viên chuyên nghiệp.
Năm 1972, công ty ra mắt dòng Nike Cortez đúng sự kiện Olympic diễn ra ở Munich. Knight tin chắc những đôi giày này sẽ trở thành người bạn đồng hành của rất nhiều vận động viên tham gia đại hội thể thao lớn nhất hành tinh. Những đôi Cortez với nhiều lựa chọn màu sắc cũng đồng thời trình làng logo đặc trưng, đưa họ trở thành một trong những thương hiệu sneaker đầu tiên mang giá trị thời trang chứ không đơn thuần chỉ là một đôi giày để mang đi.
Những năm thuộc thập niên 70 và 80 của thế kỷ trước, Nike tăng trưởng một cách nhanh chóng với doanh thu nhảy vọt từ 28,7 triệu USD năm 1973 lên 867 triệu USD năm 1983. Năm 1982, công ty trình làng mẫu Air Force – dòng đầu tiên của Nike có tính năng Nike Air với một túi khí ở gót chân, có thêm đệm và hỗ trợ cho những vận động viên bóng rổ. Mẫu này nhanh chóng trở thành một trong những đôi sneaker được ưa chuộng nhất mọi thời đại. Đến nay, hàng triệu đôi vẫn được tiêu thụ hằng năm.
Con đường kinh doanh đầy thăng trầm
Một trong những thành tựu lớn nhất của Knight là ký hợp đồng với vận động viên bóng rổ huyền thoại Michael Jordan. Mẫu giày Air Jordan đã trở thành một trong những cái bắt tay thành công nhất mọi thời đại trong lĩnh vực sneaker. Nike theo đuổi Jordan vào đầu năm 1985, khi ông là ngôi sao bóng rổ ở trường đại học và dần bước vào thế giới danh vọng của giải bóng rổ nhà nghề NBA. Jodan đồng ý với bản hợp đồng 5 năm có giá trị 500.000 USD mỗi năm, một con số chưa từng có thời điểm đó.
Air Jordan có mặt ở kệ tại các cửa hàng của Nike vào tháng 3/1985 với giá 65 USD một đôi. Chỉ trong 2 tháng, công ty đã thu được 70 triệu USD tiền bán dòng giày này, góp vào doanh thu hơn 100 triệu USD cho Nike cuối năm đó.
Tuy nhiên, doanh thu của thương hiệu giày bắt đầu sụt giảm vào những năm giữa thập niên 80. Knight nhận ra dù Nike cố gắng tiếp thị đến rất nhiều vận động viên thể thao nhưng khách hàng của họ đa phần là những công dân bình thường, hầu hết thậm chí còn không sử dụng giày cho các hoạt động thể thao.
Thế là, CEO Phil Knight bắt đầu đưa Nike chuyển dịch từ công ty định hướng về sản phẩm sang tiếp thị. Ông dần hấp dẫn khách hàng hơn mỗi ngày, từ đó kéo doanh thu lên. Đến cuối năm 1991, công ty giành lại vị trí vốn có trên thị trường với tổng doanh số 3 tỷ USD.
“Điều quan trọng nhất mà chúng tôi cải tổ chính là tiếp thị sản phẩm. Việc này sẽ liên kết toàn bộ tổ chức với nhau. Các yếu tố về thiết kế và tính năng sản phẩm tự thân đã là một phần của một quy trình tiếp thị lớn”, ông giải thích.
Tuy nhiên, có một thời gian Nike dính tai tiếng và bị khách hàng tẩy chay. Đến 1998, doanh số của hãng sụt giảm đáng kể. Knight bắt đầu tiếp tục thay đổi thêm một lần nữa, bằng việc nâng lương tối thiểu cho công nhân, cải tiến khâu giám sát lao động và đảm bảo hệ thống vận hành với không khí sạch.
Sau đó, công chúng dần nhận biết những dấu ấn mới và quay trở lại với Nike. Họ tiếp tục lấy lại vị thế thương hiệu giày hàng đầu thế giới. Nike giữ vững chỗ đứng trên thị trường và trong lòng người tiêu dung, với doanh thu hằng năm hiện nay luôn ở mức 30 tỷ USD mỗi năm.
Khối tài sản của Knight cũng tăng lên cùng thành công của Nike. Ông thường xuyên nằm trong nhóm những tỷ phú giàu nhất thế giới, sở hữu hai máy bay riêng và những chiếc xế hộp đắt tiền.
Thành công ắt phải trải qua những ngày gian khổ
Khi được hỏi có khó khăn gì khi Nike trở thành người dẫn đầu thị trường, Knight gật đầu và nói mọi thứ đã thay đổi. Khó khăn được nhắc đến là cứ mỗi năm lại có thêm rất nhiều nhân viên mới trong đội ngũ. “Không dễ để truyền tải thông điệp rằng chúng tôi là ai và muốn làm gì – thứ văn hóa của Nike. Tuy nhiên, chúng tôi đã làm tốt việc này và tôi thật sự hài lòng về vị trí hiện tại của công ty”, ông chia sẻ.
Một trong những bài học ông đề cập dành cho các thế hệ tiếp nối là sự gian khổ mà bất cứ doanh nhân nào cũng phải trải qua, nếu nhìn vào con đường thành công của mọi nhân vật kiệt xuất. Lấy ví dụ với Steve Jobs, con người tài ba này phải bước qua rất nhiều thăng trầm trước khi có thể tạo nên đế chế mang tên Apple. “Mọi người đều phải trải qua những khoảnh khắc như vậy. Bất cứ người làm kinh doanh nào cũng phải chuẩn bị cho rất nhiều ngày đen tối, họ phải thật sự thích những gì mình đang làm và phải có lý do làm điều đó để bước tới thành công”.
Động lực khi thức dậy và làm việc mỗi ngày của Knight trong suốt năm thập kỷ là tình yêu với công ty và Nike. Ông muốn sản phẩm của mình thành công và vì thế, nếu có thể làm điều gì đóng góp vào thành công ấy, ông sẽ làm. “Tôi từng nói là một doanh nhân cũng có thể là nghệ sĩ như họa sĩ, nhà văn hay nhà soạn nhạc. Công việc nghệ thuật của tôi chính là Nike và sẵn lòng đưa nó đến thành công bằng bất cứ thứ gì tôi có thể”, tỷ phú trải lòng.
Mỗi lần bước xuống phố và nhìn thấy nhiều người mang giày của hãng mình, tỷ phú cảm thấy ấm áp. Với ông, điều đó thể hiện cho sức sống của Nike, rằng ông và đội ngũ của mình đã làm ra một đế chế không bao giờ lỗi thời trong suốt nhiều thập kỷ qua. “Nó vẫn mãi là điều kỳ diệu đến hôm nay”, ông nói về “đứa con” của mình.
Theo Trương Sanh (VnExpress)
