Giật mình cách người xưa chế tác tuyệt phẩm ngọc bích

Tâm Anh (TH)

31/01/2025 01:39

Thời phong kiến ở Trung Quốc, thợ thủ công đã tạo ra những công cụ có độ cứng cao để cắt, mài giũa ngọc từ những khối ngọc thô thành những bảo vật tinh xảo có giá trị cao.

Bat mi cach nguoi xua che tac cac tuyet pham ngoc bich

Vào thời phong kiến, ngọc bích là một trong những bảo vật quý giá. Do đó, những người giàu có, có địa vị cao trong xã hội như hoàng đế, hoàng thân quốc thích, quý tộc, quan lại, thương nhân giàu có... mới có thể sở hữu những miếng ngọc bích tinh xảo. Ảnh: The Bristish Museum.

Bat mi cach nguoi xua che tac cac tuyet pham ngoc bich-Hinh-2

Để làm ra những bảo vật ngọc bích tuyệt đẹp, thợ thủ công đóng vai trò quan trọng. Bên cạnh tay nghề cao, họ còn phải có những công cụ thích hợp để cắt, mài giũa khối ngọc thô thành sản phẩm thượng hạng. Ảnh: The Bristish Museum.

Bat mi cach nguoi xua che tac cac tuyet pham ngoc bich-Hinh-3

Những khối ngọc thạch có độ cứng khá cao, khoảng 6 - 7 độ Mohs. Với độ cứng này, chúng còn cứng hơn cả sắt thép. Do đó, những dụng cụ làm từ sắt thép sẽ không để lại bất cứ dấu vết nào trên khối ngọc thô. Ảnh: The Bristish Museum.

Bat mi cach nguoi xua che tac cac tuyet pham ngoc bich-Hinh-4

Từ một bức tranh được lưu giữ, trưng bày tại Bảo tàng Cố Cung, Trung Quốc, các chuyên gia biết được quy trình chế tác ngọc thủ công. Quá trình này được vẽ tỉ mỉ trong tranh. Ảnh: The Bristish Museum.

Bat mi cach nguoi xua che tac cac tuyet pham ngoc bich-Hinh-5

Theo nội dung trong tranh, hai thợ chế tác ngọc sẽ dùng dây thép giống lưỡi cưa để đưa đôi khối ngọc. Để làm được điều đó, trước khi cắt ngọc, họ sẽ xay "cát giải ngọc". Ảnh: Victoria and Albert Museum, London, Wells Legacy.

Bat mi cach nguoi xua che tac cac tuyet pham ngoc bich-Hinh-6

Cát này được lấy từ bờ sông rồi đem về giã mịn, sàng sẩy để chọn ra cát thạch anh và cát silic carbide (có độ cứng xếp sau kim cương). Ảnh: The Art Institute of Chicago, Edward and Louise B. Sonnenschein Collection, reference no. 1950.319 (CC0).

Bat mi cach nguoi xua che tac cac tuyet pham ngoc bich-Hinh-7

Kế đến, "cát giải ngọc" được hòa vào nước để trong ấm trà và nhỏ từng giọt xuống dây cưa giúp tăng độ sắc bén. Nhờ vậy, thợ thủ công có thể cắt được khối ngọc làm đôi. Ảnh: Victoria and Albert Museum, London.

Bat mi cach nguoi xua che tac cac tuyet pham ngoc bich-Hinh-8

Quá trình này mất khá nhiều thời gian đòi hỏi thợ thủ công phải chuyên tâm, kiên nhẫn khi mỗi ngày chỉ cắt được khoảng 2 - 2,2 cm. Ảnh: A painting from the Yuzuo Tu album, painted by the Qing Dynasty artist Li Dengyuan in 1891.

Bat mi cach nguoi xua che tac cac tuyet pham ngoc bich-Hinh-9

Về sau, thợ thủ công đẩy nhanh quá trình cắt ngọc nhờ sáng chế "Thủy Đẳng". Đó là loại máy có bàn đạp bằng gỗ được nối với lưỡi mài ở trục chính bằng dây thừng. Khi người thợ đạp bàn đạp, lưỡi mài sẽ chuyển động đồng thời cho thêm "cát giải ngọc" khi tiến hành cắt khối ngọc. Ảnh: nephritejade-radixcultura.

Bat mi cach nguoi xua che tac cac tuyet pham ngoc bich-Hinh-10

Sau đó, thợ thủ công sẽ dùng các dụng cụ đục, đẽo, gọt... để tạo hình khối, đường nét, hoa văn cho khối ngọc. Để hoàn thành một món đồ ngọc bích, những người thợ thường mất vài năm cho tới vài chục năm. Ảnh: nephritejade-radixcultura.