Đối diện “cú sốc kép”
Trong đại dịch Covid-19, ngành dệt may đối diện tới hai cú sốc lớn về thị trường và sản xuất. Đầu tiên, từ tháng 1/2020, khi đại dịch mới bùng phát, các doanh nghiệp dệt may Việt Nam bị đứt nguồn cung nguyên liệu từ Trung Quốc, khủng hoảng sản xuất. Đến tháng 3/2020, khi nguồn cung được nối lại, cũng là lúc dịch bùng phát ở châu Âu, Mỹ và Nhật Bản. Thị trường gần như đóng băng, đơn hàng bị đề nghị giãn, hoãn hoặc hủy, toàn ngành dệt may đối diện với cú sốc thứ 2.
Báo cáo của các doanh nghiệp trọng yếu thuộc Tập đoàn Dệt may Việt Nam cho thấy, trong thời gian từ trung tuần tháng 3/2020, liên tiếp có những đơn hàng bị hủy, dừng, tạm ngừng, dẫn đến tình trạng hầu hết các đơn vị thiếu việc làm trong thời gian tới.
Trong đó, các doanh nghiệp càng có thương hiệu thì tỷ lệ cắt giảm hàng càng lớn và cho đến nay, cũng chưa có tín hiệu nào về thời gian thị trường sẽ phục hồi. Dự đoán tình hình thị trường tiêu thụ nội địa cũng sẽ sụt giảm khi kinh tế tăng chậm. Cầu thị trường thấp sẽ dẫn tới một đợt giảm giá mạnh toàn cầu, dự kiến giá sản phẩm dệt may có thể giảm trên 20%, gây áp lực rất lớn lên các nhà cung cấp và tác động tiêu cực tới nhà sản xuất.
Công ty CP Tập đoàn Gia Định cho biết, hoạt động của Công ty đang rất khó khăn vì hàng hóa làm ra chuẩn bị xuất đi thì đối tác nhập khẩu ở thị trường châu Âu và Mỹ đã thông báo yêu cầu dừng lại và lưu kho toàn bộ sản phẩm đã thực hiện. Ông Nguyễn Chí Trung, Chủ tịch HĐQT Công ty cho biết, có khoảng 50% đơn hàng của các đối tác ở hai thị trường này, Công ty Gia Định đã thực hiện xong, giờ đây đành phải lưu kho theo yêu cầu của các đối tác.
Theo Tập đoàn Dệt may Việt Nam, xuất khẩu toàn ngành trong quý I/2020 đạt 8,4 tỷ USD, giảm 2,02% so với cùng kỳ 2019. Riêng tháng 3, con số này giảm 7,42%. Gần như 100% đơn vị trong tập đoàn thiếu việc làm trong tháng 4 và tháng 5 với tỷ lệ từ 30 - 70% công suất. Thống kê cho thấy, để giảm rủi ro, khoảng 70 - 80% doanh nghiệp đã cắt giảm nhân sự trong tháng 3 và tháng 4, thậm chí là cả tháng 5. Nếu dịch bệnh tiếp tục kéo dài, một số doanh nghiệp có thể ngừng hoạt động và 50.000 công nhân không có lương. Theo dự tính, dịch Covid-19 có thể khiến ngành dệt may chịu thiệt hại lên tới 11.000 tỷ đồng.
Ông Cao Hữu Hiếu, Phó Tổng Giám đốc Tập đoàn Dệt may Việt Nam cho biết, hiện tại tình hình dịch bệnh Covid-19 tại châu Âu và Mỹ dù đã vượt qua được giai đoạn căng thẳng nhất, song các nước này vẫn tiếp tục duy trì các biện pháp hạn chế đi lại, giãn cách xã hội, các cửa hàng bán lẻ chưa được mở cửa cho đến đầu tháng 5, dẫn đến các đơn hàng tiếp tục bị hoãn, trong khi đơn hàng mới giảm mạnh, gần như không có.
“Những đơn hàng bị hoãn phần lớn là cho dịp xuân - hè, đúng thời điểm dịch bệnh bắt đầu bùng phát, dự kiến hết dịch thì thời tiết đã sang thu, nên khả năng cao đơn hàng dừng hoãn sẽ trở thành hủy, thời gian hoãn hợp đồng cũng cũng kéo dài lên đến 3 - 6 tháng” - ông Hiếu nói.
Ông Vũ Đức Giang, Chủ tịch HĐQT Tổng Công ty Cổ phần May Việt Tiến đánh giá, do tình hình dịch bệnh còn diễn biến khó lường, các đối tác nhập khẩu tại các nước như Trung Quốc, Mỹ, EU, Nhật Bản… đã giảm lượng lớn các đơn hàng, đặc biệt là tại 3 thị trường lớn nhất là Mỹ, EU, Nhật Bản (chiếm khoảng 65% kim ngạch xuất khẩu của ngành dệt may). Do đó, khiến cho các doanh nghiệp gặp rất nhiều khó khăn. Nhiều chỉ tiêu tài chính được dự báo sẽ không được khả quan. Đơn cử, tổng doanh thu đặt ra cho năm nay chỉ đạt 6.300 tỷ đồng (bằng 70% so với thực hiện năm 2019), còn lợi nhuận trước thuế đạt 150 tỷ đồng (bằng 39% so với năm 2019).
Doanh nghiệp "lách" qua dịch
Trong bối cảnh dịch bệnh còn diễn biến phức tạp, để giảm bớt những tác động xấu từ các thị trường lớn, linh hoạt trong các phương án sản xuất kinh doanh là giải pháp và hướng đi khả dĩ nhất mà doanh nghiệp có thể lựa chọn.
Nhiều doanh nghiệp đã tìm thấy một số cơ hội ở các thị trường ngách như khẩu trang, quần áo bảo hộ chuyên dụng, không chỉ phục vụ thị trường trong nước mà còn phục vụ xuất khẩu thị trường quốc tế.
Theo ông Trần Việt, Tổng Giám đốc Công ty Dệt kim Đông Xuân, do sở hữu chuỗi sản xuất khép kín, tự sản xuất được vải nguyên liệu (vải kháng khuẩn đang xuất sang Nhật Bản), công ty chớp cơ hội tăng doanh số từ việc may khẩu trang và tăng sản lượng vải cung cấp cho các doanh nghiệp trong ngành để cùng sản xuất mặt hàng này. Tính đến giữa tháng 4/2020, tổng lượng khẩu trang xuất khẩu của Việt Nam là gần 416 triệu chiếc, trị giá hơn 63 triệu USD.
Riêng Tập đoàn Dệt may Việt Nam đã cung ứng ra thị trường trong nước khoảng 80 triệu chiếc khẩu trang và đảm bảo đáp ứng đủ nhu cầu phòng chống dịch bệnh trong nước. Việc sản xuất khẩu trang hiện tại đang giúp tập đoàn giải quyết việc làm cho 20% số lao động bị thiếu việc.
Cùng với đó, nhiều doanh nghiệp dệt may đang tìm kiếm giải pháp mới nhằm đẩy nhanh năng suất lao động, chú trọng đào tạo nguồn nhân lực, sắp xếp lại nhân sự cũng như mô hình quản lý, tổ chức sản xuất, cải tiến tiền lương, đầu tư chiều sâu, thay đổi công nghệ sản xuất mới…
"Với tinh thần giảm giờ làm, nghỉ luân phiên, chứ không sa thải lao động, tận dụng thời gian để sáng tạo, tái cấu trúc, tiết kiệm chi phí, thay đổi phương thức làm việc hiệu quả hơn, chúng tôi đã chuẩn bị hành trang để sẵn sàng bắt tay vào lao động sản xuất ngay khi tan dịch” - Tổng Giám đốc Tập đoàn Dệt may Việt Nam Lê Tiến Trường nhấn mạnh.
Các chuyên gia cho rằng, nếu Hiệp định thương mại tự do Việt Nam - EU (EVFTA) có hiệu lực và dịch bệnh Covid-19 được khống chế, chắc chắn sẽ cứu ngành dệt may thoát khỏi tình cảnh khó khăn hiện nay.
Với quy mô nhập khẩu hàng dệt may mỗi năm hơn 250 tỷ USD, EU là thị trường nhập khẩu lớn nhất thế giới (chiếm 34%), trong khi thị phần xuất khẩu của dệt may Việt Nam vào EU mới chỉ chiếm khoảng 2,7%. Như vậy, dư địa để dệt may Việt Nam gia tăng xuất khẩu vào EU sau khi EVFTA có hiệu lực là rất triển vọng.
Mặt khác, hàng may mặc được xem là hàng tiêu dùng tương đối thiết yếu trong đời sống hằng ngày, nên nhu cầu của thị trường có thể phục hồi mạnh sau dịch. Các chuyên gia cho rằng, năm 2020, doanh nghiệp cố tồn tại thì được coi là thắng và sẽ vượt “vũ môn” thời gian tới.
