Bồi hồi ngắm loạt ảnh hiếm về “Hà Nội và những Cửa Ô" xưa

Trần Hải

06:51 - 08/10/2024

Cửa ô vốn là lối ra vào thành, có vọng gác, chốt chặn để kiểm soát, thu thuế, ngăn ngừa đạo chích, canh chừng hỏa hoạn. Các cửa ô được đặt tên theo làng, theo tổng.

Hinh anh hiem co ve “Ha Noi va nhung Cua O' xua

Trung tâm Bảo tồn di sản Thăng Long, Hà Nội phối hợp với Sở Nội vụ Hà Nội, Trung tâm lưu trữ Quốc gia 1 ( Cục Văn thư và Lưu trữ nhà nước) tổ chức trưng bày tài liệu lưu trữ với chủ đề “Hà Nội và những cửa ô”. Sự kiện mở cửa từ ngày 07/10 - 30/10/2024 tại khu di sản Hoàng Thành Thăng Long. Tri thức & Cuộc sống xin giới thiệu tới bạn đọc chùm ảnh tư liệu quý giá đang được trưng bày tại sự kiện này nhân dịp kỷ niệm 70 năm Ngày giải phóng Thủ đô. Trong ảnh là Quang cảnh phố Jean Dupuis xưa (nay là phố Hàng Chiếu), cổng phố bằng gỗ, là một hàng rào đơn giản dựng trên chỗ đất cao để canh gác.

Hinh anh hiem co ve “Ha Noi va nhung Cua O' xua-Hinh-2

Ô Quan Chưởng sau khi được trùng tu theo quyết định của Hội đồng Thành phố Hà Nội ngày 13/10/1902. Nguồn: TTLTQG1.

Hinh anh hiem co ve “Ha Noi va nhung Cua O' xua-Hinh-3

Ô Quan Chưởng đầu thế kỷ XX.

Hinh anh hiem co ve “Ha Noi va nhung Cua O' xua-Hinh-4

Bản vẽ Cửa Ô Quan Chưởng. Nguồn: EFEO.

Hinh anh hiem co ve “Ha Noi va nhung Cua O' xua-Hinh-5

5 cửa ô mà chúng ta biết đến ngày nay cũng chỉ còn là cái tên, không còn mang ý nghĩa như ban đầu: Quan Chưởng (tức Thanh Hà), Đống Mác (tức Lãng Yên), Cầu Dền (tức Thịnh Yên), Đồng Lầm (tức Kim Liên), Chợ Dừa (tức Thịnh Hào). Cửa ô duy nhất gần như vẹn nguyên sót lại chính là ô Quan Chưởng (đầu Hàng Chiếu, gần chợ Đồng Xuân ngày nay).

Hinh anh hiem co ve “Ha Noi va nhung Cua O' xua-Hinh-6

Một chợ nhỏ họp ngay ở Cửa Ô Quan Chưởng, Hà Nội.

Hinh anh hiem co ve “Ha Noi va nhung Cua O' xua-Hinh-7

Cửa Ô Cầu Dền cuối thế kỷ XIX. Hiện nay là khu vực ngã tư phố Bạch Mai – Đại Cồ Việt – Phố Huế.

Hinh anh hiem co ve “Ha Noi va nhung Cua O' xua-Hinh-8

Ô Cựu Lâu (Tây Luông) năm 1873, trong cuốn Hà Nội giai đoạn 1873-1888 của André Masson. Nay ở vị trí quảng trường trước cửa Nhà hát lớn.

Hinh anh hiem co ve “Ha Noi va nhung Cua O' xua-Hinh-9

Quang cảnh Nhà hát lớn đầu thế kỷ XX. Nguồn: EFEO.

Hinh anh hiem co ve “Ha Noi va nhung Cua O' xua-Hinh-10

Đại lộ Đồng Khánh (nay là phố Hàng Bài) đầu thế kỷ XX. Nguồn:EFEO.

Hinh anh hiem co ve “Ha Noi va nhung Cua O' xua-Hinh-11

Đường Huế (nay là Phố Huế) cuối thế kỷ XIX. Nguồn: EFEO.

Hinh anh hiem co ve “Ha Noi va nhung Cua O' xua-Hinh-12

Thiết kế Cửa Ô thể hiện trên bản đồ Hà Nội năm 1885. Nguồn: TTLTQG1.

Hinh anh hiem co ve “Ha Noi va nhung Cua O' xua-Hinh-13

Một góc chợ Bưởi xưa. Nguồn: EFEO.

Hinh anh hiem co ve “Ha Noi va nhung Cua O' xua-Hinh-14

Tờ Sức của Nha huyện Thọ Xương ngày 21 tháng 2 nhuận năm Thành Thái 2 (1890) về việc lập các trạm phu để tuần tra, canh gác ở các Cửa Ô. Nguồn: TTLTQG1.

Hinh anh hiem co ve “Ha Noi va nhung Cua O' xua-Hinh-15

Tờ Trát của Nha huyện Thọ Xương ngày mồng 5 tháng 12 năm Tự Đức 9 (1856) về việc thôn An Ninh cắt cử dân phu canh gác Cửa Ô An Tinh. Nguồn: TTLTGQ 1.

Hinh anh hiem co ve “Ha Noi va nhung Cua O' xua-Hinh-16

Bản đồ thể hiện rất rõ về tỉnh thành Hà Nội trước khi có sự can thiệp của người Pháp. Bao quanh thành phố là một vòng lũy với những Cửa ô được trổ ra làm nơi giao lưu giữa nội thành và ngoại thành.