Vàng là một trong những kim loại được săn lùng nhiều nhất trên Trái Đất, được đánh giá cao nhờ vẻ đẹp, dễ gia công và không bị ăn mòn trong hàng ngàn năm. Vàng cũng đóng một vai trò quan trọng đối với nền văn minh cổ đại. Người Ai Cập gọi vàng là “hơi thở của Chúa”. Vàng cũng xuất hiện trong thần thoại Hy Lạp, nơi Vua Midas đã được Dionysus tặng cho một "chạm vàng" vì đã cứu mạng ông và vua Midas có thể biến bất cứ thứ gì thành vàng chỉ bằng một cú chạm.

Vàng nằm sâu bên trong vỏ Trái Đất. Chúng ta đã phát hiện ra một trữ lượng vàng khoảng 244.000 tấn vàng, trong đó 187.000 tấn đã được khai thác. Trong đó Trung Quốc, Australia và Nam Phi là ba quốc gia sản xuất vàng lớn nhất thế giới. Nhưng câu hỏi là chúng ta đã tìm đến được những mỏ vàng khổng lồ này bằng cách nào?

Nguồn gốc của vàng

Các nhà khoa học thuộc ĐH Queensland (Australia) đã công bố công trình nghiên cứu chứng tỏ vàng được tạo ra nhờ nước và động đất. Dion Weatherley, một nhà địa vật lý tại Đại học Queensland, Australia và là tác giả chính của nghiên cứu tiết lộ: “Động đất gây ra hiện tượng đứt gãy địa chất, tạo nên vô số các khe hở. Nước nhanh chóng choán đầy những khe hở này. Điều đặc biệt xảy ra ở khoảng 10km dưới lòng đất, nơi có áp suất và nhiệt độ cực kỳ cao".

"Điều kiện môi trường như vậy, cộng với việc nước mang nồng độ cao các chất carbon điôxít, silíc điôxít cùng một số chất cần thiết khác sẽ giúp tạo ra vàng. Sau đó, dư chấn hoặc các trận động đất khác khiến những khe hở mở rộng hơn làm áp suất giảm đột ngột, nước nhanh chóng bay hơi và bất cứ hạt vàng nào tồn tại trong chất lỏng đều kết tủa gần như ngay lập tức”.

Quá trình kiến tạo trong vỏ Trái đất khiến động đất lặp đi lặp lại giúp hình thành lớp vàng trầm tích (trầm tích cát vàng). Các nhà khoa học cho biết vàng trên thế giới có nguồn gốc từ các mạch trầm tích hình thành trong thời kỳ địa chất tạo núi diễn ra 3 tỷ năm trước đây.

Nghiên cứu của các nhà địa chất Australia cũng cho biết, chấn động duy nhất sẽ không tạo ra vàng có giá trị kinh tế. Để tạo thành một mạch chứa 100 tấn vàng sẽ mất 100.000 năm.

Ở Việt Nam, quặng vàng phân bố rải rác ở nhiều nơi với quy mô nhỏ, tổng tài nguyên tính được khoảng vài nghìn tấn và trữ lượng chỉ đạt vài trăm tấn. Đến nay đã phát hiện gần 500 điểm quặng và mỏ vàng gốc (quặng vàng thực thụ và các loại quặng khác có chứa vàng). Trong đó có gần 30 nơi đã được tìm kiếm thăm dò và đánh giá trữ lượng với số lượng khoảng 300 tấn vàng.

Có thể tổng hợp vàng trên Trái Đất không?

Nhiều nhà giả kim thuật trong quá khứ đã thử phản ứng các hóa chất khác nhau với hy vọng tạo ra vàng. Về nguyên tắc thì chúng ta vẫn có thể tạo ra vàng từ các nguyên tố khác, nhưng quá trình tạo ra vàng sẽ tốn kém nhiều hơn giá trị của nó.

Vàng có ký hiệu hóa học là AU và số hiệu nguyên tử là 79. Theo mặc định, bất kỳ nguyên tố nào chứa 79 proton sẽ là vàng. Trên lý thuyết, vàng có thể được tạo ra bằng cách thêm hoặc bớt proton từ đồng (Cu) và thủy ngân (Mg). Việc loại bỏ hoặc thêm proton vào nguyên tử là một dạng. Tuy nhiên, việc loại bỏ hoặc thêm proton vào nguyên tử là một dạng của phản ứng hạt nhân, và đó thực sự là một công việc tốn kém để tiến hành.

Chúng ta đang sử dụng vàng trên khắp thế giới bởi những mục đích khác nhau, từ việc trở thành một phần không thể thiếu của đồ trang sức đến việc được sử dụng làm đồ trang trí cho một số món ăn ngon. Nhiều người cho rằng, các phản ứng hóa học trong hành tinh của chúng ta có thể tạo ra vàng, nhưng các nhà khoa học đã phát hiện rằng, vàng thực sự là một nguyên tố ngoài hành tinh. Sau khi phát nổ từ một ngôi sao "sắp chết", nó bùng nổ trong bầu khí quyển của chúng ta bằng cách "cưỡi" trên các thiên thạch để rồi rơi xuống Trái Đất vào "ngày đẹp trời" nào đó.

Top các mỏ vàng lớn nhất thế giới

Grasberg ở Indonesia được xem là mỏ vàng lớn nhất thế giới. Năm 2018, mỏ này sản xuất khoảng 2,7 triệu ounce vàng. Sản lượng vàng đạt mức cao nhất vào năm 2001, với sản lượng trên 3,5 triệu ounce. Nằm ở độ cao 4.100m so với mực nước biển, mỏ vàng Grasberg được phát hiện vào năm 1936 bởi một nhà địa chất người Hà Lan.

Trong khi đó, Muruntau ở Uzbekistan là mỏ khai thác vàng lộ thiên, ước tính sản xuất khoảng 2,4 triệu ounce vàng vào năm 2018. Từ khi được phát hiện vào năm 1958 đến nay, mỏ đã khai thác được hàng trăm triệu tấn vàng.

Mỏ vàng Olimpiada ở nước Nga được đánh giá có trữ lượng khoảng 28 triệu ounce vàng. Còn mỏ vàng Lihir nằm ở Papua New Guinea cũng được đánh giá là nơi có lắm vàng. Chỉ riêng năm 2018, mỏ này sản xuất khoảng 976.000 ounce vàng.