Trong những năm tháng đầu đời, trẻ nhỏ thường xuyên phải đối mặt với các bệnh lý liên quan đến đường hô hấp như viêm mũi họng, viêm amidan, viêm phế quản, viêm phổi, thậm chí hen suyễn. Không ít cha mẹ chia sẻ rằng: “Cứ vài tuần lại phải đưa con đi khám vì con ho, sổ mũi, sốt trở lại, vừa khỏi được một đợt thì đã bị đợt khác”.

Theo thống kê của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), trẻ dưới 5 tuổi có thể mắc từ 5 – 8 đợt nhiễm trùng hô hấp mỗi năm. Tại Việt Nam, con số này thậm chí còn cao hơn vào thời điểm giao mùa, khi thời tiết thay đổi thất thường.

Bệnh hô hấp tái phát không chỉ ảnh hưởng đến sức khỏe và sự phát triển thể chất của trẻ mà còn gây ra gánh nặng tâm lý, tài chính cho gia đình. Vậy tại sao trẻ nhỏ lại dễ tái phát bệnh hô hấp đến như vậy? Và cha mẹ cần làm gì để giúp con giảm thiểu nguy cơ bệnh tái đi tái lại?

Nguyên nhân khiến bệnh hô hấp dễ tái phát ở trẻ

Hệ miễn dịch chưa hoàn thiện

Hệ miễn dịch của trẻ nhỏ, đặc biệt là trẻ dưới 6 tuổi, còn non yếu, chưa đủ khả năng chống lại các loại vi khuẩn, virus từ môi trường bên ngoài. Khi tiếp xúc với môi trường đông người (nhà trẻ, trường học, khu vui chơi…), trẻ rất dễ lây nhiễm bệnh từ bạn bè.

Cấu trúc đường thở đặc thù

Đường hô hấp của trẻ hẹp và ngắn, lớp niêm mạc lại mỏng manh nên dễ bị sưng viêm, phù nề khi gặp tác nhân gây bệnh. Chỉ một thay đổi nhỏ cũng khiến đường thở bị tắc nghẽn, tạo điều kiện cho vi khuẩn và virus phát triển mạnh mẽ, dẫn đến tái phát.

Yếu tố môi trường

Ô nhiễm không khí: Bụi mịn, khói thuốc lá, khí thải phương tiện giao thông đều có thể làm tổn thương niêm mạc đường hô hấp của trẻ.

Thời tiết thay đổi: Sự chuyển mùa, độ ẩm cao hoặc lạnh đột ngột khiến sức đề kháng của trẻ suy giảm, tạo cơ hội cho bệnh quay trở lại.

Môi trường sống chật chội: Nhà cửa ẩm thấp, ít ánh sáng, thông gió kém cũng là nơi trú ngụ lý tưởng cho vi khuẩn, nấm mốc.

Chế độ dinh dưỡng và sinh hoạt chưa hợp lý

Trẻ biếng ăn, ăn uống thiếu chất, không đủ vitamin và khoáng chất cần thiết cho hệ miễn dịch.

Trẻ ít vận động ngoài trời, ngủ không đủ giấc, dễ dẫn đến suy giảm sức đề kháng.

Thói quen dùng điều hòa quá lạnh hoặc tắm gội muộn cũng khiến trẻ dễ mắc bệnh.

Điều trị chưa triệt để

Một số cha mẹ có thói quen tự mua thuốc hoặc dừng thuốc khi thấy con đỡ bệnh, trong khi vi khuẩn/virus vẫn còn tồn tại. Điều này làm bệnh không được điều trị dứt điểm, tái đi tái lại nhiều lần, thậm chí hình thành tình trạng kháng kháng sinh.

Hậu quả của bệnh hô hấp tái phát ở trẻ nhỏ

Ảnh hưởng đến sự phát triển thể chất: Trẻ thường xuyên mệt mỏi, biếng ăn, ngủ kém, dễ bị suy dinh dưỡng, chậm lớn.

Tác động đến tâm lý: Trẻ dễ cáu gắt, quấy khóc, khó tập trung học tập và vui chơi.

Nguy cơ biến chứng: Viêm đường hô hấp trên kéo dài có thể lan xuống phế quản, phổi, gây viêm phổi, hen suyễn hoặc viêm tai giữa.

Gánh nặng tài chính: Gia đình phải tốn nhiều chi phí cho việc khám, xét nghiệm, mua thuốc, điều trị.

Hình thành kháng thuốc: Lạm dụng kháng sinh hoặc điều trị sai cách khiến vi khuẩn kháng thuốc, bệnh khó chữa hơn.

Hướng xử lý và phòng ngừa bệnh tái phát

Điều trị đúng và đủ

Cha mẹ cần đưa trẻ đi khám bác sĩ khi có dấu hiệu bệnh, tránh tự ý dùng thuốc.

Tuân thủ phác đồ điều trị, không dừng thuốc giữa chừng, không tự ý tăng/giảm liều.

Tuyệt đối không lạm dụng kháng sinh khi không có chỉ định.

Nâng cao sức đề kháng cho trẻ

Dinh dưỡng đầy đủ: Bổ sung thực phẩm giàu vitamin A, C, D, kẽm, sắt… từ rau xanh, trái cây, cá, thịt, trứng, sữa chua.

Uống đủ nước: Giúp đường hô hấp luôn ẩm, hạn chế khô rát, viêm nhiễm.

Tăng cường vận động: Cho trẻ vui chơi, tập luyện thể thao nhẹ nhàng để rèn luyện sức khỏe.

Ngủ đủ giấc: Giúp hệ miễn dịch hoạt động tốt hơn.

Giữ vệ sinh môi trường sống

Vệ sinh nhà cửa, đặc biệt là phòng ngủ, tránh bụi bẩn, nấm mốc.

Không để trẻ tiếp xúc với khói thuốc lá, khói bếp than, hương khói.

Sử dụng máy lọc không khí nếu sống ở khu vực ô nhiễm nặng.

Bảo vệ đường hô hấp của trẻ

Giữ ấm cơ thể khi trời lạnh, nhất là vùng cổ, ngực, bàn chân.

Tránh để trẻ tắm gội khuya hoặc đi ngoài trời khi thời tiết thay đổi đột ngột.

Vệ sinh mũi họng bằng nước muối sinh lý, rửa tay thường xuyên.

Tiêm phòng đầy đủ

Các loại vắc-xin như cúm, ho gà, sởi, phế cầu, Hib… giúp giảm nguy cơ mắc và tái phát bệnh hô hấp. Cha mẹ nên đưa trẻ đi tiêm đúng lịch và nhắc lại theo khuyến cáo.

Khám sức khỏe định kỳ

Đưa trẻ đi khám định kỳ để bác sĩ theo dõi, phát hiện sớm những bất thường đường hô hấp. Với trẻ có cơ địa dị ứng hoặc hay viêm tái phát, cần theo dõi kỹ để tránh biến chứng hen suyễn, viêm phổi mạn.

Bệnh hô hấp tái phát ở trẻ nhỏ là tình trạng phổ biến, nhưng nếu cha mẹ hiểu rõ nguyên nhân, tuân thủ điều trị và chú trọng phòng ngừa, hoàn toàn có thể giảm đáng kể số lần mắc bệnh. Sự kết hợp giữa chế độ dinh dưỡng hợp lý, môi trường sống trong lành, tiêm phòng đầy đủ và thăm khám định kỳ sẽ giúp trẻ xây dựng hệ miễn dịch khỏe mạnh, phát triển toàn diện cả về thể chất lẫn tinh thần.

Cha mẹ không nên quá lo lắng khi thấy trẻ bị viêm đường hô hấp nhiều lần trong năm, vì đó là đặc điểm sinh lý bình thường khi hệ miễn dịch đang học cách thích ứng. Tuy nhiên, nếu trẻ tái phát quá nhiều, sụt cân, chậm phát triển hoặc có biến chứng nặng, cha mẹ cần đưa trẻ đến chuyên khoa hô hấp để được đánh giá kỹ lưỡng và điều trị phù hợp.