Ngày 30/10, tham gia thảo luận về Đánh giá kết quả thực hiện kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội năm 2025; dự kiến kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội năm 2026... ĐBQH Nguyễn Quang Huân (đoàn TP HCM) đề cập đến các vấn đề xung quanh phát triển khoa học, công nghệ.
Trước khi phân tích nội dung chính, đại biểu Nguyễn Quang Huân dẫn lại nội dung trong Báo cáo số 957 ngày 19/10 Chính phủ có nêu ra một số nguyên tắc về phân bổ ngân sách của trung ương. Trong đó có những khoản mục như tập trung đầu tư cho PPP hay thúc đẩy các dự án khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo theo Nghị quyết 57-NQ/TW. Trong kế hoạch năm tới sẽ tiếp tục chi tới 20.000 tỷ cho phát triển khoa học, công nghệ và trong đó có 10.122 tỷ cho 16 bộ, 3 cơ quan trung ương.
Tuy nhiên, đại biểu Nguyễn Quang Huân cho rằng, trong báo cáo mảng tái cấu trúc, tái cơ cấu nền kinh tế cũng nêu rõ đầu tư khoa học, công nghệ không giải ngân hết và cũng không khuyến khích được các doanh nghiệp đầu tư cho khoa học, công nghệ và năm nay vẫn "bơm" một lượng tiền khá lớn là 20.000 tỷ cho khoa học, công nghệ với mục tiêu tạo ra một thị trường khoa học, công nghệ. Thế nhưng, cách thức tạo thị trường công nghệ thì lại chưa nhắm đến.
Theo đại biểu đoàn TP HCM, muốn khoa học công nghệ dẫn dắt phát triển kinh tế, nhưng cách thức chúng ta phát triển khoa học, công nghệ vẫn mang tính truyền thống, không đổi mới, việc tạo thị trường công nghệ không thể phát triển theo cách phát triển các đề tài khoa học cơ bản mà phải phát triển các đề tài khoa học mang tính ứng dụng.
"Hiện nay có một số quỹ do một số Bộ quản lý, cách chọn các đề tài khoa học vẫn theo cách cũ, nghĩa là vẫn thành lập một hội đồng rồi lựa chọn các đề tài và quyết định những đề tài nào được đưa vào để xét tuyển tiếp vòng sau, đến lúc đấy mới gặp chủ trì. Như vậy, vô tình chúng ta đã loại ra hàng loạt đề tài mà không được gặp những người chủ trì và trong đó có rất nhiều đề tài hội đồng cho rằng không có tính mới, nhưng thực tế có rất nhiều tính mới", đại biểu Nguyễn Quang Huân nói và dẫn ví dụ, hội đồng có thể nhìn thấy trên thế giới đã nghiên cứu đề tài đấy và cho đến bây giờ thì loại đề tài ấy ra mà không nghiên cứu ở Việt Nam nữa, nhưng không biết rằng nhóm tác giả đang đưa những tính mới của Việt Nam, mang đặc thù Việt Nam và có giải pháp công nghệ rất tốt ở trong đấy lại không được đưa vào lựa chọn.
Đề cập đến việc tuyển chọn chủ trì đề tài, đại biểu Nguyễn Quang Huân cho biết, hiện nay vẫn đi theo cách cũ là lựa chọn các chủ trì đề tài về khoa học cơ bản - nghĩa là yêu cầu một tiến sĩ phải có chuyên ngành và 5 năm gần đây phải có những bài báo đăng Q1, Q2, tức là đăng ở những tạp chí khoa học uy tín trên quốc tế.
Như vậy, sẽ không khuyến khích được những người không có bằng tiến sĩ nhưng muốn đóng góp cho khoa học. Chẳng hạn, một nông dân mà có ý tưởng thì không thể đưa vào đề tài phát triển được.
Đại biểu Nguyễn Quang Huân nhấn mạnh, để giải quyết được vấn đề phát triển thị trường khoa học và tiêu hết được hiệu quả vốn ngân sách 20.000 tỷ đồng trong năm tới thì chúng ta phải thay đổi các cách thức đang áp dụng hiện nay để phát triển thị trường khoa học công nghệ.
