Việt Nam đối mặt với nhiều khó khăn, thách thức về dân số

"Việt Nam đang xuất hiện xu thế mức sinh xuống thấp, năm 2023 ước tính là 1,96 con/phụ nữ, thấp nhất trong lịch sử và dự báo tiếp tục giảm trong những năm tiếp theo. Bên cạnh đó, tốc độ gia tăng nhanh tỉ số giới tính khi sinh đã được khống chế, nhưng vẫn ở mức cao và chưa có dấu hiệu giảm, năm 2023 là 112 bé trai/100 bé gái".

Đó là chia sẻ của Thứ trưởng Bộ Y tế Trần Văn Thuấn tại lễ phát động tháng hành động quốc gia về dân số và kỷ niệm Ngày Dân số Việt Nam 26/12 do Bộ Y tế phối hợp UBND TP Hà Nội tổ chức, sáng 10/12.

Thứ trưởng Bộ Y tế Trần Văn Thuấn phát biểu

Thứ trưởng Thuấn cho biết, năm 2024, là năm thứ 5 thực hiện Chiến lược Dân số Việt Nam đến năm 2030, công tác dân số hiện đang đối mặt với nhiều khó khăn, thách thức, nhiều vấn đề dân số thực tiễn phát sinh đã và đang tác động trực tiếp đến đời sống, xã hội và sự phát triển bền vững của Việt Nam trong hiện tại và tương lai.

Cụ thể: Việc duy trì vững chắc mức sinh thay thế trên phạm vi toàn quốc chưa thật sự bền vững, xuất hiện xu thế mức sinh xuống thấp (năm 2023 ước tính là 1,96 con/phụ nữ, thấp nhất trong lịch sử và dự báo tiếp tục giảm trong những năm tiếp theo).

Tốc độ gia tăng nhanh tỷ số giới tính khi sinh đã được khống chế, nhưng vẫn ở mức cao và chưa có dấu hiệu giảm (năm 2023 là 112 bé trai/100 bé gái). Tốc độ già hóa dân số nhanh và sẽ sớm bước qua thời kỳ dân số vàng; tình trạng tảo hôn, hôn nhân cận huyết, mang thai và sinh con ở người chưa thành niên, tầm vóc, thể lực, chất lượng cuộc sống cần phải được cải thiện nhiều hơn...

Trong khi đó, tổ chức bộ máy làm công tác dân số chưa ổn định, thiếu thống nhất giữa các tỉnh, thành phố, nguồn lực đầu tư cho công tác dân số chưa tương xứng với yêu cầu, nhiệm vụ được giao.

Theo báo cáo thống kê của Vụ sức khỏe Bà mẹ - Trẻ em (Bộ Y tế), trung bình mỗi năm ở Việt Nam có khoảng 1,4 triệu trẻ em được sinh ra, trong đó có từ 1,5%- 2% số trẻ em mắc phải các dị tật bẩm sinh.

Tại Việt Nam, hiện có hơn 10 triệu người mang gen bệnh Thalassemia, trên 20.000 người bệnh đang cần được điều trị. Mỗi năm có thêm khoảng 8.000 trẻ sinh ra mắc bệnh, trong số này có khoảng 2.000 trẻ bị bệnh mức độ nặng, cần được điều trị cả đời. Đây là một trong những căn bệnh đã và đang gây ra những hậu quả nghiêm trọng đến chất lượng dân số- chất lượng giống nòi.

Ông Matt Jackson, trưởng đại diện Quỹ Dân số Liên Hiệp Quốc (UNFPA) tại Việt Nam

Ông Matt Jackson, trưởng đại diện Quỹ Dân số Liên Hiệp Quốc (UNFPA) tại Việt Nam cho hay theo các kết quả từ nghiên cứu của Tổng cục Thống kê phối hợp cùng UNFPA cho thấy Việt Nam vẫn đang trong giai đoạn "dân số vàng", có nghĩa là mỗi người phụ thuộc được hỗ trợ bởi hai người trong độ tuổi lao động.

Tuy nhiên, dân số Việt Nam đã bắt đầu già hóa từ năm 2011 và đang già hóa với tốc độ nhanh hơn nhiều so với các quốc gia khác.

Dự báo, Việt Nam sẽ trở thành một quốc gia có dân số già vào năm 2036 và là xã hội siêu già vào năm 2049. Đồng thời, Việt Nam cũng đang bước vào xu hướng mức sinh thấp, với tổng tỉ suất sinh (TFR) là 1,96 vào năm 2023.

Sự chuyển đổi từ một xã hội trẻ thành một xã hội già có nhiều tác động sâu rộng và Việt Nam cần bắt đầu chuẩn bị cho những thay đổi dân số này ngay từ bây giờ.

"Việt Nam cần thực hiện các giải pháp bao gồm tăng năng suất lao động kết hợp với các chính sách tạo việc làm bền vững, cũng như tăng tỉ lệ tham gia lao động, đặc biệt là đối với dân số cao tuổi, hỗ trợ phụ nữ duy trì tham gia thị trường lao động và đầu tư vào y tế và giáo dục…", ông Matt Jackson nói.