Vì sao lũ quét tàn phá Quan Sơn, Thanh Hóa?

(khoahocdoisong.vn) - Không phải là địa phương có lượng mưa lớn nhất, cũng không nằm trong tâm bão, nhưng Quan Sơn (Thanh Hóa) lại là nơi có lũ quét kinh hoàng nhất. Vì sao lại như vậy?

Địa hình thuận lợi cho lũ quét

Đi tìm câu trả lời, từ ngày 10/8/2019, Tổng cục Khí tượng Thủy văn đã phối hợp với Viện Khoa học Địa chất và Khoáng sản tiến hành điều tra, khảo sát thực tế tại suối Son, xã Na Mèo, huyện Quan Sơn, tỉnh Thanh Hóa. Suối Son là một nhánh của sông Luồng (một chi lưu của sông Mã), được bắt nguồn từ Lào chảy vào Việt Nam trên địa phận xã Na Mèo, huyện Quan Sơn, tỉnh Thanh Hóa. Suối Son có chiều dài khoảng 14,4 km với diện tích lưu vực khoảng 42km2. Điểm cao nhất của lưu vực có độ cao 1722m và điểm thấp nhất của lưu vực suối có độ cao 281m (so với mực nước biển). Độ dốc trung bình lưu vực khoảng 4,7%, dốc cao nhất là 20,7%.   

Do ảnh hưởng của bão số 3 năm 2019, bắt đầu từ chiều ngày 01/8 trên địa bàn xã Na Mèo đã có mưa và kéo dài đến ngày 04/8. Mưa lớn nhất tập trung từ 01h đến 07h ngày 03/8 với lượng mưa đo được tại trạm đo mưa tự động Na Mèo là 214,7mm. Lượng mưa đo được từ 19h ngày 01/8 đến 00h ngày 04/8/2019 ở Na Mèo là 440,3mm. Lũ trên suối Son bắt đầu lên từ chiều ngày 02/8/2019, mực nước trên suối lên dần cao hơn mức nước bình thường khoảng 2,0-2,5m, đến 06h ngày 03/8 nước tràn vào nhà một số hộ dân ở gần suối, đến 6h30 thì nước suối rút rất nhanh (nước rút khoảng 2,0m trong 40 phút). Đến 7h15 thì lũ lớn đột ngột đổ về mang theo cây to và đất đá tạo ra trận lũ quét qua bản Sa Ná.

Theo các nhà khoa học Viện Khoa học Khí tượng Thủy văn, suối Son có điều kiện địa hình thuận lợi cho việc gây lũ quét. Do độ dốc lưu vực lớn, thời gian tập trung nước nhanh; lòng suối co hẹp và mở rộng liên tục, qua một số khe đá tạo ra các nút thắt dễ gây nghẽn dòng tạo nên lũ quét nghẽn dòng. Cộng với mưa lớn trong thời gian ngắn. Chỉ có lượng mưa rất lớn mới mang được những cây gỗ lớn có đường kính trên 1,5m, dài từ 15-20m từ các cánh rừng của Lào về Việt Nam.

Vị trí bản Son là điểm nghẽn dòng

Tại vị trí đầu bản Son cách bản Sa Ná về phía thượng lưu 1,9km (theo đường chim bay), theo hướng dòng chảy là 2,4km có một vị trí lòng suối thắt lại, độ rộng lòng suối 4m, độ sâu 6m (đây là độ rộng và độ sâu khi bị lũ phá ra). Khi chưa bị phá độ rộng lòng suối rất nhỏ. Vị trí mặt cắt nơi này hẹp, hai bên có hai khối đá rất lớn và chắc như thành đập. Qua điều tra, vào khoảng 6h30 phút ngày 03/8/2019 lượng cây gỗ và đá trôi về rất nhiều đã gây nghẽn dòng suối tạo thành đập tạm. Lượng cây và đất đá trôi về ngày càng nhiều, có những cây dài tới 15-17m, đường kính lên tới 2m nên làm nước dâng rất nhanh. Đến khoảng 06-07h ngày 03/8 thì đập tạm bị phá vỡ, tạo nên một đợt sóng lũ, tốc độ rất lớn mang theo cây to chảy về hạ lưu.

Tại vị trí bản Son hạ lưu điểm nghẽn dòng 320m mặt cắt ngang được mở rộng ra đến 85m. Đoạn sông mở rộng này dài 1,1km đường chim bay (khoảng 1,4km chiều dài suối). Đến đây lòng suối thu hẹp lại chỉ còn rộng 20m (đoạn này dài 200m), đoạn suối nhỏ hẹp đã làm gia tăng tốc độ của dòng chảy, đồng thời làm cho dòng chủ lưu chuyển hướng, hướng thẳng vào bản Sa Ná, cùng lượng cây và đất đá mang theo. Đây là nguyên nhân chính gây nên thiệt hại nặng nề tại bản Sa Ná

Khu vực bị lũ quét ở bản Sa Ná và các công trình xây dựng như nhà trẻ và nhà văn hóa ở bản Son được xây dựng trên trên bãi bồi cao hay còn gọi là “Foodplain” của một con suối. Vào mùa lũ, bản Sa Ná thường xuyên bị ngập nước. Những năm trước đây lũ lớn đã từng ngập vào các ngôi nhà trong bản nhưng không gây ra hậu quả nghiêm trọng do không phải là lũ quét và không mang theo các cây lớn như trận lũ này. Với vị trí hiện tại của bản Sa Ná luôn tiềm ẩn nguy cơ bị ảnh hưởng nặng khi khi xảy ra lũ quét trên suối Son

Các chuyên gia thuộc Viện Khoa học Địa chất và Khoáng sản kiến nghị, trong quy hoạch tái định cư cho dân cư các vùng ven sông, suối cần đặc biệt tránh các bãi bồi cao với hệ thống suối quanh co bên cạnh. Đây không phải là những khu vực được quy hoạch để xây dựng các công trình dân sinh.

Theo Đời sống
back to top