 |
| TS.BS Trương Hồng Sơn, Viện trưởng Viện Y học ứng dụng Việt Nam, Phó Tổng thư ký Tổng hội Y học Việt Nam. |
Tự giảm cân nhiều hiểm họa
Ngày càng nhiều người thừa cân béo phì, nhất là giới trẻ. Các bậc cha mẹ muốn tránh thừa cân cho con thì quan trọng nhất là làm gì thưa TS?
Muốn tránh thừa cân thì tốt nhất là nên chú ý đến cân nặng và chiều cao của trẻ ngay từ khi còn nhỏ, hai yếu tố này phải phù hợp với nhau theo từng độ tuổi. Bên cạnh đó là việc giáo dục và chuẩn bị những thói quen ăn uống, lối sống lành mạnh cho trẻ là biện pháp bền vững giúp trẻ bảo vệ sức khỏe và tránh được thừa cân.
Hiện nhiều người sử dụng thuốc giảm cân, trên thị trường đang loạn các loại thuốc giảm cân, ý kiến của ông về vấn đề này?
Thuốc giảm cân quảng cáo nhan nhản nhưng phần lớn sẽ dựa trên mấy yếu tố, thứ nhất mất nước, thứ 2 là kích thích tăng chyển hóa của cơ thể hoặc kích thích đốt cháy mỡ cơ thể. Khi dừng uống thuốc thì cân nặng lại quay lại như cũ. Chính vì thế, lựa chọn giảm cân bằng thuốc giảm cân không phải là một biện pháp bền vững, chưa kể còn đem lại những tác dụng không mong muốn như da nhăn nheo do mất nước, buồn nôn, chóng mặt... Một số loại thuốc giảm cân sẽ gây ra biếng ăn, nhưng do tác động đến thần kinh và gây thiếu hụt các chất dinh dưỡng nên hiện đã bị cấm sử dụng
|
||
Ở Việt Nam hay giảm cân theo kiểu truyền tai nhau, người này mách người kia...
Thực phẩm chức năng mà đặc biệt là nhóm thuốc giảm cân được quản lý khá lỏng lẻo. Một số các dưỡng chất dạng thuốc nhưng người ta lại đưa vào trong cái thực phẩm rồi công bố dưới dạng thực phẩm chức năng. Thực phẩm chức năng thì về nguyên tắc các nhà sản xuất sẽ tự công bố và kiểm soát về chất lượng chứ không bắt buộc phải thử nghiệm lâm sàng. Vì thế, rất khó để biết nó ảnh hưởng hay có tác dụng tới sức khỏe như thế nào. Chính vì không xác minh được sự an toàn nên tự mua uống rất nguy hiểm. Ngoài ra, thể trạng mỗi người một khác nhau, chúng ta áp dụng một cách máy móc chế độ giảm cân của người này với người khác là không khoa học và hiệu quả.
Gần đây nhiều người mách nhau về phương pháp giảm cân bằng HCG (là một hormon nội tiết tố)được bán dưới nhiều hình thức khác nhau, bao gồm thuốc nhỏ miệng, viên và thuốc xịt. Phương pháp này có nguy hiểm không thưa TS?
Cơ quan Quản Thực phẩm - Dược phẩm Mỹ (FDA) và Ủy ban Thương mại Liên bang Mỹ (FTC) đang chung tay chống lại hoạt động buôn bán các sản phẩm có chứa HCG với mục đích giảm cân. Hiện các sản phẩm này được bán rộng rãi dưới dạng thuốc không cần kê đơn. Phương pháp này không được khuyến nghị vì ảnh hưởng đến hormon là rất nguy hiểm.
 |
Ăn kiêng theo một thực đơn lạ lẫm để giảm cân thì rất khó. Liệu chúng ta có ăn mãi như thế cả đời không hay dừng thì lại tăng cân?
Rất nhiều các phương pháp giảm cân hiện nay không phù hợp về mặt khoa học, không dễ áp dụng và không thể áp dụng cả đời. Áp dụng một chế độ ăn lạ lẫm thì có thể hiệu quả trong một thời gian ngắn nhưng khi không còn “xa lạ” với cơ thể thì chúng ta sẽ nhanh chóng rơi vào trạng thái thích nghi, cân nặng sẽ gần như không thay đổi nữa, chưa kể những chế độ đó sẽ gây ức chế cơ thể khi những đồ ăn trong đó nếu chế độ ăn đó quá xa lạ và không phải sở thích của bạn và cơ thể quá thiếu hụt vi chất thì không thể áp dụng lâu dài. Vì vậy, quan trọng là hãy cùng bác sĩ của bạn xem xét chi tiết xem chế độ ăn của bạn cái gì đang tốt thì giữ lại, cái gì ảnh hưởng đến vấn đề tăng cân thì thay đổi. Tăng cân có cả trăm lý do. Muốn giảm cân phải tìm ra nguyên nhân ở mỗi người và chỉ cần tập trung điều chỉnh ở các lý do đó. Như vậy sẽ đảm bảo được hiệu quả và vẫn duy trì được phần lớn sở thích, thói quen.
Mỗi người thích hợp với một chế độ giảm cân khác nhau
Vậy có nghĩa là mỗi cá thể lại cần phải có một chế độ điều trị giảm cân khác nhau phải không bác sĩ?
Thức ăn nào cuối cùng cũng sẽ đưa ra năng lượng vi chất. Nếu một số món ăn của bạn đang ổn thì tại sao phải chuyển sang món khác. Phương pháp giảm cân phù hợp là phải an toàn, hiệu quả và bền vững. Chế độ ăn của bạn cần được phân tích chi tiết để lập nên một chế độ cá thể của chính bạn, phù hợp với thể trạng, tình trạng sức khoẻ, thói quen ăn uống, sở thích của bản thân. Chế độ ăn này hiệu chỉnh trên chính chế độ ăn của bạn, vì vậy, nó sẽ đảm bảo hiệu quả và được bạn chấp nhận áp dụng một cách dễ dàng hơn.
Rất nhiều thuốc giảm cân quảng cáo rằng sẽ giảm 5-10kg trong một tháng. Nhưng như TS nói, thể trạng mỗi người sẽ có một chế độ giảm khác nhau mới là phù hợp. Vậy giảm cân mức nào là an toàn?
Chẳng có lý do chúng ta lại phải giảm cân nhiều nhanh chóng một cách cấp tập trong khi cái chúng ta cần là sức khỏe. Nếu giảm nhiều quá trong thời gian ngắn sẽ gây ra sốc cho cơ thể. Theo khuyến cáo của các tổ chức y tế, ngưỡng an toàn là giảm 5% cân nặng trong một tháng.
Người béo có cần tránh chất gì đặc biệt không thưa TS? Đường, tinh bột, mỡ động vật... chẳng hạn.
Các nhóm dinh dưỡng đều có vai trò đối với sức khoẻ, vì vậy, không nên cắt giảm tuyệt đối. Điểm quan trọng là bạn cần tiết chế về khối lượng ăn. Khi xây dựng thực đơn cho người thừa cân những cái gì mà không tốt bác sĩ sẽ đề nghị họ cắt giảm. Người giảm cân cần phải được tư vấn sâu về kiến thức dinh dưỡng và thực phẩm, loại nào nên ăn, ăn bao nhiêu là vừa. Những kiến thức này bao gồm rất nhiều chủ đề chi tiết ví dụ sử dụng đạm, chất béo, tinh bột, giờ ăn, vấn đề tốc độ nhai, nước uống, tập luyện phù hợp cho từng cá thể, giấc ngủ…
 |
Vậy còn hoa quả thì sao thưa ông?
Nhiều người nghĩ tăng cường ăn hoa quả để giảm cân nhưng ăn hoa quả lại chứa rất nhiều đường fructose, nhất là xoài, dưa hấu... Đặc điểm của đường này là ăn mãi không thấy no vì thế ăn nhiều hoa quả không giảm được vòng bụng.
Thế nghĩa là phải có khuyến cáo mức khối lượng thực phẩm ăn để tránh bị tăng cân?
Chúng tôi thường đề nghị bệnh nhân ăn lượng hoa quả ngọt một ngày bằng một nắm tay. Hoa quả nhạt như dưa chuột, củ đậu thì tối đa 2 nắm tay. Ăn theo nguyên tắc Bàn tay Zimbabwe. Tức là chất đạm: chọn một lượng bằng kích cỡ của lòng bàn tay và độ dày bằng ngón tay út. Rau củ: nhiều tới mức có thể nắm giữ bằng 2 bàn tay. Chất béo: hạn chế chất béo ở lượng bằng đầu ngón tay cái. Tập nhai kỹ. Nhai 40 lần rồi mới nuốt. Nhai nhiều sẽ nhanh no. Và nguyên tắc là ăn khi đói chứ không phải cứ đến bữa là ăn. Chọn những thức ăn có size nhỏ khi đi nhà hàng...
 |
| Nguyên tắc bàn tay Zimbabwe. |
Theo ông khó khăn nhất với người giảm cân là gì ?
Giảm cân là một quá trình mà đòi hỏi sự kiên nhẫn. Trong khoảng 2 tháng, người bệnh luôn phải đối mặt với từng bữa ăn. Nhiều người hừng hực muốn giảm cân và nghĩ đó là câu chuyện ngắn hạn nhưng khoảng 10 ngày, đứng trước các bữa ăn, rồi đôi khi đi với bạn bè người ta sẽ tắc lưỡi. Ở đây không phải là câu chuyện về vóc dáng mà là câu chuyện sức khỏe, tuổi thọ. Chúng ta biết rằng nếu vượt lên số cân ấy, nguy cơ về tiểu đường, tim mạch, đột quỵ đến bất thình lình. Vì vậy, không phải là chúng ta cấp tập giảm cân mà phải duy trì một chế độ ăn lành mạnh lâu dài cho sức khỏe.
Trân trọng cảm ơn bác sĩ!
Rất nhiều độc giả viết thư hỏi: Thị trường nhiều thuốc giảm cân quá, tôi chọn loại nào. Vậy TS có khuyến cáo gì?
Vừa rồi trung tâm nghiên cứu của Viện Y học ứng dụng tìm hiểu toàn bộ tất cả các loại thuốc giảm cân trên thị trường thì gần như chẳng có thuốc nào được Tổ chức Y tế Thế giới (WHO)khuyên dùng. Mỗi nước lại có một cái tiêu chuẩn riêng nhưng tốt nhất là chúng ta kiểm tra xem thuốc có thuộc danh mục tiêu chuẩn cho phép của các tổ chức châu Âu, Mỹ, Canada... Ví dụ, thuốc có chứng nhận của Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ (FDA) thì dùng mới đảm bảo sức khỏe.
