Tự hãn là chứng bệnh mà mồ hôi tự chảy ra ở toàn thân hay tại chỗ không phải vì hoạt động gắng sức, vì thời tiết nóng bức hay vì mặc quá nhiều quần áo...mà do các bệnh lý như suy tuyến giáp, rối loạn thần kinh thực vật, thấp khớp, lao, hạ đường huyết, giai doạn hồi phục của một số bệnh truyền nhiễm...Về mặt trị liệu, y học cổ truyền có những kinh nghiệm dân gian hết sức phong phú.
Thuốc sắc
Có thể dùng một trong những bài thuốc:
Bài 1: Phù tiểu mạch 30g, ma hoàng căn 9g, sắc kỹ, chia uống hai lần sáng và chiều.
Bài 2: Đậu đen 100g, táo đỏ 20 quả, hoàng kỳ 50g, sắc uống.
Bài 3: Nhân sâm 5g, hoàng kỳ 20g, bạch truật 12g, cam thảo 6g, ngũ vị tử 8g, sắc uống.
Bài 4: Phù tiểu mạch 50g, long nhãn 12g, táo đỏ 6 quả, cam thảo 10g, sắc uống.
Bài 5: Mộc nhĩ 20g, lá dâu 30g, đại táo 6 quả, sắc uống.
Bài 6: Nhân sâm 9g, hoàng kỳ 9g, bạch truật 9g, bạch linh 9g, táo nhân 9g, bạch thược 9g, thục địa 9g, sinh mẫu lệ 9g, ô mai 9g, phù tiểu mạch 12g, đại táo 6 quả, sắc uống.
Thuốc bột
Dùng nhân sâm 10g, mạch môn 15g, ngũ vị tử 15g, ba thứ sấy khô, tán bột, đựng trong lọ kín dùng dần, mỗi ngày uống 2 lần, mỗi lần 6g với nước ấm. Công dụng: Ích khí sinh tân, liễm âm chỉ hãn. Đây chính là bài thuốc cổ Sinh mạch ẩm hay còn gọi là Sinh mạch tán, trong đó nhân sâm bổ phế ích khí và làm sinh dịch mới, mạch môn dưỡng âm thanh phế, ngũ vị tử bổ ích tâm khí, liễm phế và cầm mồ hôi, ba vị hợp dùng làm cho phần khí được hồi phục, phần âm được bổ sung và mồ hôi không vã ra nữa.
Thuốc đắp
Bài 1: Ngũ bội tử và long cốt nung lượng bằng nhau, sấy khô, tán bột, dùng lượng vừa đủ trộn với nước chín rồi đắp vào rốn, bên ngoài cố định bằng băng keo.
Bài 2: Ngũ bội tử 20g, phèn phi 15g, hai thứ sấy khô, tán bột, mỗi lần dùng 3g trộn với nước chín rồi đắp vào rốn, bên ngoài cố định bằng băng keo. Bài 3: Ngũ bội tử, ngũ vị tử và phù tiểu mạch lượng bằng nhau, sấy khô, tán bột, mỗi lần lấy một ít trộn với nước chín rồi đắp vào rốn.
Bài 4: Uất kim 30g, ngũ bội tử 9g, hai thứ sấy khô, tán bột, mỗi lần lấy 10 - 15g trộn với mật ong rồi đắp vào hai đầu vú, cố định bên ngoài bằng băng keo.
Tắm thuốc
Bài 1: Mạch môn 30g, ngải cứu 30g, ngũ vị tử 50g, hoàng bá 40g. Các vị sắc kỹ lấy nước bỏ bã, chế thêm nước nguội rồi tắm ngâm toàn thân hoặc bộ phận nơi kín gió.
Bài 2: Hoàng kỳ 150g, ma hoàng căn 120g, bạch truật 100g, phòng phong 100g, bạch chỉ 100g, ngải cứu 100g. Tất cả sắc kỹ trong 30 phút, bỏ bã lấy nước, chế thêm nước nguội rồi tắm ngâm toàn thân hoặc bộ phận chừng 20 phút, mỗi ngày 2 lần.
Bài 3: Hoàng bá 30g, long cốt 30g, phèn chua 10g, ngũ bội tử 15g, uất kim 15g, hòe hoa 15g. Tất cả đem sắc kỹ trong 30 phút, đổ ra chậu, trước xông hơi sau ngâm rửa bộ phận hay đổ mồ hôi chừng 30 phút, mỗi ngày làm 2 lần sáng và chiều.
Món ăn - bài thuốc
Tim lợn hầm hoàng kỳ: Tim lợn 1 quả, hoàng kỳ 15g. Tim lợn bổ đôi rồi cho hoàng kỳ vào trong, dùng chỉ khâu kín lại, đem hầm chín ăn.
Thịt gà hầm phù tiểu mạch: Thịt gà 250g, phù tiểu mạch 30g, ngũ vị tử 10g. Thịt gà rửa sạch, thái miếng rồi đem hầm với phù tiểu mạch và ngũ vị tử, khi chín chế thêm gia vị, dùng làm canh ăn.
Cháo táo đỏ: Hoàng kỳ 30g, táo đỏ 5 quả, gạo tẻ 100g. Sắc kỹ hoàng kỳ, lấy nước bỏ bã rồi cho gạo tẻ và táo đỏ vào nấu nhừ thành cháo, chia ăn vài lần trong ngàỳ.
Chạch hầm thuốc: Cá trạch 5 con, gừng tươi 5 lát, hoàng kỳ 25g, đẳng sâm 25g, hoài sơn 50g, táo đỏ 5 quả. Cá trạch làm sạch, rán vàng rồi đem hầm cùng các vị thuốc, khi chín chế thêm gia vị, chia ăn vài lần trong ngày.
Trà dược:
Bài 1: Lá trà 3g, bạch truật 12g, hoàng kỳ 15g, phù tiểu mạch 25g, cam thảo 3g.
Bài 2: Bạch nhân sâm 6g, liên nhục 10g, đường phèn vừa đủ.
Bài 3: Thái tử sâm 15g, bách hợp 15g, sa sâm 15g, kẹo mạch nha 50g.
Bài 4: Kỷ tử 20g, ngũ vị tử 9g.
Tất cả các vị thuốc trong mỗi loại trà dược đều sấy khô, tán vụn, hãm với nước sôi trong bình kín, sau chừng 15 - 20 phút là có thể dùng được, uống thay trà trong ngày.
