Trong 100g thịt dê có 17,5% protid, 40% lipid. Thịt dê không độc, có tác dụng trợ dương, bổ huyết, chữa lao phổi, người gầy yếu. Theo Hải Thượng Lãn Ông, thịt dê có vị ngọt, tính nóng, không độc, làm mạnh dương đạo, ấm trung tiêu, an tâm thần. Ăn liên tục 30-40g/ngày các món ăn chế biến từ thịt dê có thể khỏi gầy yếu, đau lưng, dương sự kém, khí huyết hư tổn, ra nhiều mồ hôi. Thịt dê thường được chế biến tái ăn với gừng, hành, tỏi và hẹ, là những loại rau có tác dụng tiêu thực, làm ấm đan điền. Riêng tỏi và hẹ có tác dụng làm mạnh thận khí, ăn cùng thịt dê có thể trị thận suy, đau lưng mỏi gối, dương sự kém.
Tinh hoàn dê (ngọc dương) có tác dụng trị thận suy, liệt dương, hoạt tinh. Người ta thường dùng ngọc dương hấp rượu, ngâm rượu thuốc...Tinh hoàn dê được coi bộ phận bổ nhất của con dê, là vị thuốc quý sử dụng từ hàng ngàn năm làm thuốc bổ thận tráng dương, tăng cường sức khỏe sinh lý cho nam giới. Y học cổ truyền coi cà dê là một trong những vị thuốc nam bổ dương đầu bảng. Muốn tinh hoàn dê phát huy tác dụng phải biết sử dụng đúng cách. Lấy tinh hoàn dê sao tẩm, tán nhuyễn, trộn với các vị thuốc khác, dùng uống hàng ngày như thuốc mới có tác dụng.
Sừng dê là bộ phận được Đông y sử dụng làm thuốc từ lâu đời. Trong sừng dê có canxi, photpho, keratin và một số chất hữu cơ khác có tác dụng chữa sốt cao, hốt hoảng, nói ngọng, mắt đỏ, sưng đau... Sừng dê có thể dùng dưới dạng bột hoặc mài hòa với nước uống. Để chữa bệnh người ta hay phối hợp sừng dê với các vị thuốc như sắn dây, mộc thông, lá tre sắc uống. Sừng dê là vị thuốc điều trị nhiều chứng bệnh có hiệu quả tốt như chứng kinh phong, kinh giản của trẻ em. Phụ nữ sẩy thai, băng huyết có thể tán nhỏ sừng dê hòa với rượu cho uống sẽ khỏi.
Óc dê. Gần đây nhiều người cho rằng ăn óc dê bổ óc, đặc biệt loài dê rất tinh nhanh nên ăn óc dê tăng độ nhanh nhạy, suy nghĩ phản xạ nhanh nhưng cũng như óc của các loài vật khác, óc dê chứa hàm lượng cholesterol rất cao, ăn thường xuyên các món ăn từ thực phẩm này có nguy cơ gây xơ vữa động mạch, rối loạn chuyển hóa mỡ, tăng huyết áp và tăng nguy cơ mắc các bệnh tim mạch. Óc dê bổ nhưng một tuần nên ăn một lần để chữa đau đầu, thần kinh mỏi mệt, giúp tăng trí nhớ và khả năng hoạt động của não bộ. Món ăn thích hợp với người già, trẻ nhỏ, phụ nữ mang thai hoặc người mới ốm dậy.
Xương dê. Một bộ phận khác của dê tưởng như bỏ đi nhưng dùng làm thuốc rất tốt là xương. Xương dê đem đốt, tán bột cho phụ nữ uống sau khi sinh đẻ, phiền muộn, đổ mồ hôi trộm. Bột xương dê có tác dụng chữa đái khó, đái buốt, bí tiểu tiện, ngày uống từ 4- 8g hòa với rượu uống lúc đói. Xương dê tán bột chữa ghẻ lở lâu ngày, chỗ lở không liền miệng, không lên da non...
Lương y Thu Hằng (Phùng Khoang, Hà Nội)
