Thấp nhiệt sinh chứng thủy thũng: Do cảm nhiễm ngoại tà hoặc do lội nước dầm mưa quá nhiều, thủy thấp xâm phạm vào cơ thể, hoặc do ăn uống không điều độ, thấp tà nung nấu bên trong, thấp uất hóa nhiệt, thấp nhiệt nung nấu làm cho sự chuyển hóa của bàng quang sút kém mà sinh bệnh.
Triệu chứng: Bệnh nhân phù thũng toàn thân, màu da sáng bóng, ngực bụng bỉ đầy, phiền nhiệt khát nước, tiểu tiện sẻn đỏ, rêu lưỡi vàng nhớt, mạch trầm sác.
Điều trị: Sơ phong thấu biểu lợi thấp nhiệt.
Bài thuốc: “Sơ tạc ẩm tử gia giảm thang”, thương lục 4g, xích tiểu đậu 6g, khương hoạt 6g, tiêu mục 4g, phục linh bì 6g, tần giao 6g, trạch tả 6g, đại phúc bì 6g, sinh khương 4g, mộc thông 6g, tân lang 4g.
Cách dùng: Ngày uống một thang, sắc uống 3 lần trong ngày uống lúc đói.
Thấp nhiệt sinh chứng lâm và long bế (sỏi thận và đái giắt): Hạ tiêu có thấp nhiệt, thấp với nhiệt cấu kết nung nấu ở thận chuyển xuống bàng quang làm cho việc vận hóa của bàng quang không lợi mà sinh bệnh.
Triệu chứng: Bệnh nhân tiểu tiện nóng rít và đau, thậm chí giỏ từng giọt không thông, nước tiểu có màu vàng đỏ, hoặc đục như nước gạo, bụng dưới trướng đầy, miệng đắng có nhớt, khát nhưng không muốn uống nước.
Điều trị: Thanh nhiệt lợi thấp thông lâm.
Bài thuốc: “Bát chính tán”, xa tiền tử 12g, hoạt thạch 12g, cù mạch 12g, chi tử 8g, biển xúc 12g, đại hoàng 6g, cam thảo 4g.
Cách dùng: Ngày uống một thang, sắc uống 3 lần trong ngày uống sau khi ăn.
Thấp nhiệt sinh bệnh nuy (mềm yếu): Sống nơi ẩm ướt hoặc làm nghề sông nước, thấp từ bên ngoài xâm nhập vào cơ thể, uất kết lâu ngày hóa nhiệt, hoặc ăn nhiều thức ăn béo ngọt tổn thương tỳ vị sinh ra thấp nung nấu thành nhiệt. Thấp nhiệt ngấm vào gân mạch mà sinh bệnh.
Triệu chứng: Bệnh nhân tay chân không có lực, yếu, liệt, hai chi dưới tê dại có khi phù nhẹ, sốt nhẹ về chiều, ngực bụng bỉ đầy, tiểu tiện rít đau. Điều trị: Thanh nhiệt lợi thấp.
Bài thuốc: “Gia vị nhị diệu tán”: Hoàng bá 12g, qui vĩ 8g, ngưu tất 6g, tỳ giải 12g, thương truật 8g, qui bản 12g, phòng kỷ 8g.
Cách dùng: Ngày uống một thang, sắc uống 3 lần trong ngày, uống lúc đói, tùy chứng trạng của bệnh nhân có thể gia giảm cho thích hợp.
Thấp nhiệt sinh chứng tý (viêm đa khớp dạng thấp): Do dương khí thiên thắng, hoặc thể trạng vốn âm hư dương vượng, sau khi trúng phong hàn thấp gặp dương khí hóa nhiệt, lưu lại ở khớp xương, kinh lạc mà gây bệnh.
Triệu chứng: Khớp xương sưng đỏ, nóng rát, đau không thể chịu được, sờ vào đau thêm, gặp lạnh thì dễ chịu, kèm theo sốt, ra mồ hôi, sợ gió, phiền muộn, khát nước, tiểu tiện vàng đỏ, rêu lưỡi vàng nhớt.
Điều trị: Thanh nhiệt thông kinh hoạt lạc khu phong lợi thấp.
Bài thuốc: “Tuyên tý thang gia giảm”: Phong kỷ 20g, hoạt thạch 20g, xích tiểu đậu 12g, chi tử 12g, tàm sa 12g, hạnh nhân 20g, bán hạ chế 12g, liên kiều 12g, Ý dĩ 12g.
Cách dùng: Ngày uống một thang, sắc uống 3 lần trong ngày uống sau khi ăn.
Thấp nhiệt sinh chứng thấp chẩn (phát ban:. Thấp nhiệt nung nấu bên trong, bên ngoài cảm nhiễm phong tà, phong, thấp, nhiệt tà kết tụ ở bì phu mà sinh bệnh.
Triệu chứng: Bệnh nhân bì phu đỏ, sưng trướng, loét, đại tiện táo bón hoặc lỏng, tiểu tiện sẻn đỏ, chất lưỡi đỏ rêu lưỡi vàng, mạch hoạt sác.
Điều trị: Thanh nhiệt lợi thấp.
Bài thuốc: “Long đởm tả can thang”: Long đởm thảo 12g, sinh địa 12g, trạch tả 8g, sài hồ 4g, mộc thông 8g, đương qui 8g, xa tiền tử 12g.
Cách dùng: Ngày uống một thang sắc uống 3 lần trong ngày, uống sau khi ăn. Tùy chứng trạng của bệnh nhân có thể gia giảm cho thích hợp.
TTND.BS cao cấp Nguyễn Xuân Hướng
