Tia Plasma lạnh được ứng dụng trong y học tại nhiều nước
Năm 2005, plasma lạnh áp suất khí quyển – CAP, lần đầu tiên được sử dụng để điều trị lâm sàng tại CHLB Đức, mở ra kỷ nguyên của “thuốc plasma” (plasma medicine). Khái niệm “thuốc plasma” không phải huyết tương như vẫn thường được biết trong y học mà là một ứng dụng của plasma vật lý. Từ lâu, tính năng diệt khuẩn của plasma nóng hay plasma áp suất thấp đã được biết và sử dụng rộng rãi trong vệ sinh dịch tễ và y tế. Tuy vậy, plasma nóng có thể làm hại đến mô xung quanh nên vẫn chỉ được dùng khá hạn chế trên người.
Để phát triển các thiết bị plasma lạnh áp suất khí quyển cần sự cộng tác liên ngành của các nhà vật lý, kỹ sư, hóa học, sinh học và các bác sỹ lâm sàng. Các sản phẩm của loại plasma này như electron, ion, hoạt chất, tia cực tím và nhiệt có thể điều khiển được hoặc thay đổi cho phù hợp với các ứng dụng. Để ứng dụng trên con người, yếu tố “an toàn” phải được đặt lên hàng đầu có nghĩa các thành phần của plasma phải tiêu diệt mầm bệnh một cách hiệu quả, kích thích liền vết thương nhưng đồng thời phải không gây ảnh hưởng xấu đến mô lành.
Hiện nay, có 3 hướng tiếp cận để tạo ra những thiết bị plasma lạnh này: Các nguồn plasma trực tiếp, nguồn plasma gián tiếp và một hướng tiếp cận mới là nguồn hỗn hợp (có ưu điểm điều trị diện rộng và hiệu quả với cả vết thương phức tạp).
Nguồn plasma hỗn hợp cho phép thực hiện được nhiều kỹ thuật khó, phức tạp và giá rẻ. Do tập trung nhiều nguồn lực nghiên cứu, plasma y tế đã có sự phát triển vượt bậc cả về khoa học và công nghệ, an toàn, hiệu quả mang lại nhiều triển vọng trong y học và lợi ích cho người bệnh.
Ảnh minh họa
Tác dụng của “thuốc plasma”
– Tiêu diệt, bất hoạt các vi sinh vật (kể cả vi khuẩn kháng thuốc).
– Phá hủy, ngăn chặn hình thành màng sinh học của vết thương mạn tính.
– Kích thích tăng sinh mạch máu nuôi dưỡng đến mô.
Khả năng plasma làm bất hoạt các vi sinh vật trên bề mặt tổ chức mà không làm ảnh hưởng đến các cấu trúc xung quanh đã thu hút được sự quan tâm của các bác sĩ. Thực tế có rất nhiều bệnh tật gây ra do nhiễm khuẩn trên da lành cũng như vết thương. Vì vậy, điều trị các vết thương chậm liền ở da trở thành một trong những đối tượng nghiên cứu đầu tiên của plasma y tế.
Ứng dụng làm liền thương của plasma lạnh
Các vết thương chậm liền thường có nhiều vi khuẩn cả vi khuẩn kháng thuốc. Quá trình liền thương tại các vết thương mạn tính thường bị ảnh hưởng bởi quá trình viêm. Plasma có phổ diệt khuẩn rất rộng đã được nghiên cứu rộng rãi và chứng minh hiệu quả trên lâm sàng. Do tính chất vật lý của plasma nên khả năng hình thành kháng khuẩn hầu như không xảy ra. Vấn đề màng sinh học tại vết thương mạn tính dẫn tới vết thương lâu liền, không liền đang làm đau đầu các bác sĩ lâm sàng. Hiện nay có rất ít phương pháp có khả năng loại bỏ được màng sinh học. Vấn đề kháng thuốc kháng sinh đang ngày càng là thách thức cần phải được giải quyết trong thế kỷ 21.
Ở nhiều nước tiên tiến trên thế giới, thiết bị plasma lạnh đã vượt qua thử nghiệm lâm sàng và được hội đồng đạo đức cho phép tác động trực tiếp lên con người (Đức, Nhật Bản, Pháp, Mỹ,..) Cho đến nay, nhiều công bố khoa học cho thấy tia plasma lạnh điều trị làm liền vết thương hiệu quả cao và không gây hiệu ứng phụ. Nhiều thử nghiệm lâm sàng đã được tiến hành đều khẳng định plasma lạnh là một kĩ thuật mới trong điều trị vết thương. Máy SteriPlas đã được thử nghiệm lâm sàng trên 3.500 bệnh nhân. Các thử nghiệm lâm sàng đều được công bố rộng rãi trên nhiều tạp chí khoa học có uy tín. Hiện nay trên thế giới, máy phát tia plasma lạnh đang trong quá trình thương mại hóa.
ThS.BS Đỗ Đình Tùng – TS Đỗ Hoàng Tùng – TS Nguyễn Thế Anh
(trường Đại học Y Hà Nội)
