Hội chứng suy nút xoang còn được gọi bằng những tên khác như hội chứng nút xoang bệnh lý, rối loạn chức năng nút xoang, bệnh nút xoang… Đây là một trong những nguyên nhân gây ngất hay gặp nhất. SNX chiếm > 50% các trường hợp có chỉ định cấy máy tạo nhịp vĩnh viễn ở Mỹ. Hội chứng này đa số gặp ở những người > 50 tuổi.
Các bệnh gây suy nút xoang
Nguyên nhân thực tổn tại nút xoang, thường gặp nhất là thoái hoá, bệnh tim thiếu máu cục bộ, bệnh cơ tim, chấn thương nút xoang sau các phẫu thuật tim, do viêm màng ngoài tim, thấp tim… Nguyên nhân ngoại sinh hay gặp như do thuốc chẹn bêta giao cảm, chẹn kênh canxi, các thuốc chống loạn nhịp tim. Do rối loạn điện giải, hạ kali máu, hạ canxi máu, suy giáp, tăng áp lực nội sọ.
Trong SNX, các triệu chứng gây ra bởi nhịp tim quá chậm, hoặc những cơn nhịp nhanh kịch phát, biến chứng tắc mạch do rung nhĩ. Nhịp tim chậm gây nên các triệu chứng với biểu hiện của tình trạng thiếu máu các cơ quan như não, tim. Các triệu chứng này thường không đặc hiệu và có thể xuất hiện không thường xuyên, lúc có, lúc không. Khi mắc hội chứng này, bệnh nhân thường ngất, thoáng ngất, chóng mặt; Mệt mỏi, giảm khả năng gắng sức do nhịp tim tăng không tương xứng; Hồi hộp trống ngực do xuất hiện rung nhĩ, cuồng nhĩ, nhịp nhanh nhĩ. Đặc biệt sau cơn hồi hộp, lại có cảm giác tim đập rất chậm hoặc hầu như không đập trong trường hợp có hội chứng tim nhanh-chậm. Người bệnh thấy đau ngực, khó thở, đôi khi một số trường hợp bệnh khởi phát do biến chứng tắc mạch ở bệnh nhân suy nút xoang có rung nhĩ, tai biến mạch não, tắc mạch chi… Các triệu chứng trên xuất hiện đồng thời với việc ghi điện tâm đồ có các rối loạn nhịp chậm.
Khi điện tâm đồ, nhịp chậm xoang là triệu chứng thường gặp và xuất hiện sớm nhất nhưng không đặc hiệu. Nó có thể gặp ở những vân động viên thể thao, người lớn khoẻ mạnh, hoặc về đêm lúc nghỉ. Nhịp chậm xoang trong SNX có những đặc điểm như nhịp chậm thường xuyên, đặc biệt là nhịp chậm < 40 lúc thức, nhịp tim chậm và không tăng tương xứng khi gắng sức, nhịp xoang chậm kèm theo có triệu chứng như ngừng xoang, nghỉ xoang > 3 giây, hội chứng tim nhanh - chậm (là những rối loạn nhịp nhanh như nhịp nhanh nhĩ, rung nhĩ, hay cuồng nhĩ xen kẽ với nhịp xoang chậm), sau khi hết cơn nhịp nhanh thì thường là đoạn ngừng xoang dài; Ngừng xoang dài sau sốc điện điều trị rung nhĩ; Rung nhĩ với đáp ứng thất chậm mà không do dùng thuốc. Tuy nhiên, các triệu chứng điện tâm đồ trên không phải lúc nào cũng có, thậm chí có những trường hợp, nó chỉ xuất hiện từng thời điểm ngắn, thời gian còn lại nhịp tim của bệnh nhân hoàn toàn bình thường. Chính vì vậy, để phát hiện được những triệu chứng trên cần phải ghi điện tâm đồ liên tục.
Về điều trị, khi bệnh nhân có ngất, thoáng ngất phải dùng thuốc theo chỉ định. Có thể sử dụng 1 hay nhiều thuốc sau: Atropin 1mg tiêm tĩnh mạch, có thể nhắc lại tới tổng liều 3mg. Dopamin truyền tĩnh mạch 3 - 5mcg/kg/phút. Dobutamin truyền tĩnh mạch 1 - 5mcg/kg/phút. Isoproterenol truyền tĩnh mạch 0,5 - 2mcg/phút, Adrenalin… Việc cấy máy tạo nhịp tim được áp dụng trong một số trường hợp. Để điều trị nguyên nhân, người bệnh được cho ngừng ngay các thuốc nghi ngờ làm chậm nhịp tim, điều trị suy giáp, có thể chụp và can thiệp động mạch vành.
PGS.TS Hà Hoàng Kiệm (Bệnh viện Quân y 103)
